Blog

FEEST VAN DE HH. AARTSENGELEN
MICHAËL EN GABRIËL
KATHEDRAAL TE BRUSSEL

Brussel – In Brussel werd ook dit jaar het patroonsfeest van de Heilige Aartsengelenkathedraal van het Aartsbisdom van België en Exarchaat van Nederland en Luxemburg, met luister gevierd. Volgens de kerkelijke kalender wordt de gedachtenis van de Synaxis van de Aartsengelen Michaël en Gabriël en de overige Onlichamelijke Krachten, op de 8e van de maand november gevierd. Omdat dit een werkdag is, werd het patroonsfeest verplaatst naar de eerste zondag na de feestdag. Zodoende werd de Goddelijke Liturgie op zondag 13 november 2016 in de feestende kathedraal gevierd, waarbij Z.E. Metropoliet Avgoustínos van Duitsland voorging, hiertoe vriendelijk uitgenodigd door Z.E. Metropoliet Athenagoras van België en Exarch van Nederland en Luxemburg.

Aan de Goddelijke Liturgie nam verder Z.E. de plaatselijke Metropoliet Athenagoras van België deel, net als Hunne Excellenties Aartsbisschop Simon (Patriarchaat van Moskou), Metropoliet Athanásios van Acháia (Directeur van het Kantoor van de Kerk van Griekenland bij de Europese Unie), Aartsbisschop Job van Telmessos (Oecumenisch Patriarchaat), Bisschop Dositeoz (Patriarchaat van Georgië), Bisschop Bartholomeos van Arianz (Aartsbisdom van Duitsland – Oecumenisch Patriarchaat) en Koorbisschop Porfýrios van Neápolis (Directeur van het Kantoor van de Kerk van Cyprus bij de Europese Unie).

De homilie werd uitgesproken door de Metropoliet van Duitsland, die uitvoering de getuigenis van de Orthodoxie aanhaalde in een Europa dat geschokt is door de huidige uitdagingen, waarbij de Orthodoxie oplossingen kan bieden aan de patstelling van de hedendaagse mens, door die te bevrijden uit de vele en ondraaglijke problemen die hem of haar teisteren.

De Goddelijke Liturgie werd bijgewoond door Z.E. Dhr. Ambassadeur Andréas Papastávrou, Permanent Vertegenwoordiger van Griekenland bij de Europese Unie, evenals Dhr. Argýrios Makrís, Plaatsvervangend Permanent Vertegenwoordiger, Dhr. Vasílios Katakalídis, 1e Adviseur van de Griekse Ambassade in België, Mevr. Eléni Petroulá, Directeur van het Consulaat te Brussel, evenals vertegenwoordigers van de militaire overheden van Griekenland in België, onder leiding van Luitenant-Generaal Nikólaos Zachariádis en Schout-bij-nacht (Divisieadmiraal) Spyrídon Konidáris, de Z.E. Moeder Johanna, Abdis van het Heilig Klooster van de Geboorte van de Moeder Gods te Asten (Nederland) met haar gemeenschap, voorzitters van plaatselijke etnische instanties en verenigingen, samen met een menigte gelovigen.

Op het einde van de Goddelijke Liturgie bedankte Z.E. Metropoliet Athenagóras van België eerst en vooral God die eens te meer de gelegenheid bood om een Eucharistie te vieren ter gedachtenis van de Aartsengelen Michael en Gabriël, de beschermheiligen van de stad Brussel, die werd bekroond door de Metropoliet van Duitsland als antwoord op de uitnodiging voor het feest, een grijzende en eerbiedwaardige Hiërarch van de Oecumenische Troon, goede herder en wijze stuurman van het aangrenzend diocees, de overige Hiërarchen, de vertegenwoordigers van de Diplomatieke en Militaire Overheden, de priesters en raadsleden van de Kathedraal, die bijdroegen aan de uitstekende organisatie van het feest, evenals de gelovigen die meebaden in de Kerk.

In zijn wederwoord, bedankte Z.E. Metropoliet Avgoustínos van Duitsland Z.E. Metropoliet Athenagoras voor zijn broederlijke uitnodiging, sprak hij hartelijke felicitaties voor zijn dienstwerk in het diocees van de Benelux, verwees hij naar zijn verkiezing drie jaar geleden door de Heilige Geest, waarbij hij zelf als synodale hiërarch deelnam, en kenschetste hij Metr. Athenagoras als trots van de Moederkerk van Constantinopel.

SUCCESVOLLE AFSLUITING DRIEDAAGSE PRIESTERBIJEENKOMST AARTSBISDOM BELGIË EN EXARCHAAT VAN NEDERLAND EN LUXEMBURG

La Roche en Ardenne – Van 2 tot 4 november 2016 had, onder leiding van Zijne Eminentie Metropoliet Athenagoras van België, de eerste Bijeenkomst plaats van de geestelijkheid van het Heilig Aartsbisdom België en Exarchaat van Nederland en Luxemburg. De geestelijken uit de drie landen van het Aartsbisdom verzamelden zich rond hun Herder in het schilderachtige stadje La Roche-en-Ardenne (Belgisch Luxemburg), met het oog op hun navorming, de sociale problematiek en verschillende belangrijke onderwerpen in verband met hun dienstwerk.

Drie vooraanstaande gastsprekers lichtten het algemene thema toe: “‘Het leven van de priester en zijn dienstwerk in het hart van de Europese Unie”. De eerste vergadering begon met het openingsgebed, en vervolgens het voorlezen van de brief van Z.A.H. Oecumenisch Patriarch Bartholomeos, die Zijne Eminentie feliciteerde met zijn initiatief, en vaderlijke en bemoedigende woorden tot de Bijeenkomst richtte. Daarna was het woord eerst aan Zijne Eminentie de Metropoliet van België en Exarch van Nederland en Luxemburg, die Zijne Alheiligheid bedankte voor zijn vaderlijke belangstelling door de brief die hij tot de Bijeenkomst richtte. Zijne Eminentie vermeldde daarna het jubileum van de 25 vruchtbare jaren sinds de bestijging van de Oecumenische Troon door de Patriarch. Hij bedankte en verwelkomde nadien met hartelijke woorden de gastsprekers, evenals de geestelijken die zijn uitnodiging hadden beantwoord. In zijn uitgebreide en inspirerende toespraak sneed hij lastige vragen aan rond de brandende pastorale kwesties die de priester moet beantwoorden bij zijn dienstwerk in de diaspora.

De eerste dag werd afgesloten met een gebed ter nagedachtenis van de overleden Raphaël, zoon van protopresbyter Emmanouíl Mavrogiannákis, die kort geleden, op de leeftijd van 16 jaar, tot de Heer werd teruggeroepen. De gedachten en gebeden van de aanwezigen gingen uit naar het drama dat de familie doormaakt, en er werd in naam van de geestelijkheid van het Aartsbisdom een verklaring opgemaakt die door Metropoliet Athenagoras ondertekend werd.

Op de tweede werkdag van de bijeenkomst hadden de drie hoofdlezingen plaats van de driedaagse. De eerste toespraak werd gehouden door de Zeer Eerwaarde Archimandriet Zacharías Zácharou, geestelijk kind van Geronta (oudvader) Sophrony Zacharov, van het Heilig Patriarchaal en Stavropegiek Klooster van de Heilige Johannes de Doper (Maldon, Essex) over het onderwerp: “Het leven van de priester in de orthodoxe diaspora”.

De tweede toespraak werd gehouden door presbytera Vassilia Hookway-Charalámbous van het Heilig Aartsbisdom Thyateira en Groot-Brittannië over het onderwerp “Het leven van de presbytera in de orthodoxe diaspora”, die de verschillende facetten toelichtte in het leven en dienstwerk van de geestelijken, zoals die gezien worden door de presbytera als echtgenote en moeder, evenals haar eigen rol in het parochieleven van de Kerk.

De derde en laatste spreker was Professor Emeritus Pastoraal aan de Theologische Faculteit van de Universiteit van Athene, Dr. Aléxandros Stavrópoulos, over het onderwerp “Pastorale uitdagingen van de 21e eeuw”. De vooraanstaande Professor haalde bij zijn voordracht de uitdagingen aan waaraan de geestelijke in deze tijd het hoofd moet bieden bij de pastorale begeleiding, en hoe de priester van vandaag zijn kudde in de orthodoxe diaspora moet benaderen. De drie toespraken werden gevolgd door uitgebreide gesprekken en een opbouwende dialoog, met uitwisseling van standpunten en voorstellen over pastorale vraagstukken van de Orthodoxie in Europa.

Op de derde en laatste dag van de bijeenkomst waren er rondetafelgesprekken over liturgische, catechetische, bio-ethische, en jongerenpastorale onderwerpen, evenals over belangrijke aspecten voor de hedendaagse geestelijken en leken. Daarna volgde het slotwoord van de Metropoliet, waarbij hij met vaderlijke liefde belangrijke praktische kwesties vermeldde voor de goede werking en het bestuur van het Aartsbisdom, en aan de geestelijkheid raad en richtlijnen gaf voor hun aanwezigheid en dienstwerk in de landen van de Benelux. Vervolgens was er een speciale zitting over de evaluatie van de driedaagse, waarbij alle deelnemende geestelijken het woord kregen om op creatieve en opbouwende wijze voorstellen, bemerkingen en opmerkingen te geven. Een doxologie – lofzang tot God – slot deze eerste driedaagse Bijeenkomst van geestelijken af, en iets voor hun vertrek vernieuwden ze hun afspraak voor hun volgende bijeenkomst.

JAARLIJKSE ORTHODOXE
JONGERENBIJEENKOMST VAN DE BENELUX

Kinrooi – De ook dit jaar, op voorstel en met de zegen van Metropoliet Athenagoras van België en Exarch van Nederland en Luxemburg gehouden, driedaagse Bijeenkomst van de Orthodoxe Jongeren van de Benelux (OJB-JOB) was opnieuw een succes. Meer dan honderd jongeren tussen 15 en 35 jaar oud ontmoetten elkaar op de bijeenkomst die plaats vond van 7 tot 9 oktober 2016 in de omgeving van Kinrooi, met als hoofdthema “Ik bemin, dus ik ben”. De uitgelezen gastspreker was Hiëromonnik Melchisedék van het Heilig Patriarchaal en Stavropegiek Klooster van de Heilige Johannes de Doper te Maldon (Essex) in Engeland.

De bijeenkomst ving aan op vrijdag 7 oktober 2016 ‘s namiddags. Nadat de jongeren werden onthaald en een slaapplaats kregen toegewezen, werden de Completen gevierd. Vervolgens was er tijd om elkaar te ontmoeten, te leren kennen en met elkaar van gedachten te wisselen.
Zaterdagochtend 8 oktober 2016 begon met de dienst van de Metten, en vervolgde met de lezing door Hiëromonnik Melchisedek over het onderwerp “Ik bemin, dus ik ben”. Vader Melchisedek stelde in het bijzonder dat de relatie van de mens met God zich vooral ontwikkelt door te focussen op de bouwstenen van het christelijk leven, door middel van onze levende aanwezigheid en engagement in de Kerk, én door deelname aan het Mysterie (sacrament) van de Biecht. Hij benadrukte bovendien het belang van de eenheid van de Orthodoxen, vooral in de westerse wereld, en onderlijnde het begrip “begeleiding”. Er was een uitgebreide uitweiding over de biecht als een bij uitstek geestelijke relatie met God, als een kans op een andere kijk op onze zonden, maar ook als weg voor onze wandel door het christelijk leven. Tijdens de vruchtbare dialoog die volgde, legden wij, jongeren, onze zorgen voor, en lichtten we door onze vragen aspecten toe van onze persoonlijke relatie met God. V. Melchisedek legde bijzondere nadruk op het concept van de liefde, maar ook van de onthulling van de wil van God door middel van een levende relatie die niet wordt beperkt door onze eigen verlangens en eisen. Hij vertelde meer over het concept van de tijd zoals hij dat beleefde op zijn persoonlijke geestelijke levensweg, en wees er op dat onze beslissingen, middels gebed, moeten gezegend zijn door de wil van God.

Daarna volgden interactieve workshops in verschillende talen, waaruit de deelnemers ook dit jaar naar believen en voorkeur konden kiezen.
Op de avond van dezelfde dag werden de Vespers gevierd, waarbij de jongeren in het Nederlands, Grieks, Frans, Engels, Roemeens en Fins zongen. Voor dat laatste zorgde een groep jonge Finnen die, vergezeld door v. Heikki Huttunen, Secretaris-Generaal van de KEK [Conferentie van Europese Kerken nvdv] te Brussel, aan de driedaagse deelnamen. Na het avondmaal en de dienst van de Completen werd de avond gezellig, en in een zeer goede sfeer, afgesloten rond een kampvuur.
Op zondagmorgen 9 oktober 2016 werd de Goddelijke Liturgie gevierd in een daarvoor ingerichte ruimte, en voorgegaan door v. Melchisedek, samen met v. Heikki Huttunen, v. Spyrídon Tsekoúras, hulppriester van de H. Nikolaaskerk te Luxemburg, v. Ciprian Popescu, secretaris van de Commissie Jeugd van het Heilig Aartsbisdom van België en Exarchaat van Nederland en Luxemburg, evenals Aartsdiaken Athanásios Toparlakis. De Goddelijke Liturgie werd in verschillende talen gevierd, waarbij de homilie van v. Melchisedek de evangelielezing van de dag belichtte.
Daarna volgden het middagmaal, de conclusies en de bedankingen. V. Ciprian Popescu bedankte eerst en vooral Zijne Eminentie Metropoliet Athenagoras van België en Exarch van Nederland en Luxemburg, en bracht de boodschap over van onze Herder aan de deelnemers, evenals zijn verontschuldigingen omdat hij wegens andere verplichtingen in het buitenland verbleef. Vervolgens bedankte hij v. Mechisedek voor de eer dat hij zich inschreef in de jaarlijkse jongerenbijeenkomst van de Benelux. Hij liet niet na om de organisatoren te bedanken – en vooral Nicolas Peckstadt – zonder wier medewerking er niets zou kunnen bereikt worden. Hij bedankte zeker ook de jongeren die zongen en met hun stem de kerkdiensten tijdens de driedaagse opluisterden. Een grote dank ging uit naar al degenen die massaal aan de jaarlijkse bijeenkomst deelnamen, en die met hun aanwezigheid eerden. Tot slot sprak iedereen al af voor de ontmoeting van volgend jaar.

ENKELE GEDACHTEN IN VERBAND MET HET JONGERENWEEKEND

Ik bemin dus ik ben

Enkele weken geleden heb ik de kans gehad om deel te nemen aan het Orthodoxe Jongerenweekend in Kinrooi, met als centraal thema de liefdes-relatie.
Ik ben blij en zeer dankbaar dat ik een beetje van Gods liefde mocht ervaren, bijzonder in de verhalen van enkele jongeren, die niet orthodox geboren zijn, en in sommige gevallen zelfs niet christelijk opgevoed, en toch op een bepaald moment van hun leven is er een interesse ontwaakt, een roeping gehoord. Zelf ben ik als orthodox-christen geboren en gedoopt, dus op dat vlak moest ik absoluut geen moeite doen. Maar denkend dat er personen bestaan die wel zelf de moeite moeten doen om de juiste weg te vinden, dat zie ik als een verdiende zegening.

Het is voor mij nogmaals een bevestiging van het feit dat, zoals de priester zegt tijdens de liturgie..”elke goede gave, en elk volmaakt geschenk komt van boven”…Vooraleer wij een keuze mogen maken zijn we eerst geroepen, en dat in gelijk welke situatie wij ons bevinden en ongeacht wat onze familie en vrienden van ons verwachten. Als God je iets duidelijk wil maken of iets van je verwacht dan zal Hij dat doen, onafhankelijk van je opvoeding of van je omgeving. Maar je moet wel naar Hem willen luisteren, en durven zeggen – zoals de kleine Samuël in de Bijbel – “spreek Heer, uw dienaar luistert” En dat is wat mij hoop geeft voor de generaties die zullen komen.

Gabriël Marinac

UITVAARTDIENST VAN GERONTISSA ABDIS MARIA

VAN HET HEILIG KLOOSTER VAN DE GEBOORTE
VAN DE ALHEILIGE    MOEDER GODS

Asten – Op 28 juni 2016 had de Uitvaartdienst plaats van moeder Maria, eeuwiger gedachtenis, de Abdis van het Heilig Klooster van de Geboorte van de Moeder Gods te Asten, Nederland. Om 9u30 vierde Zijne Eminentie de Metropoliet van België en Exarch van Nederland en Luxemburg de Goddelijke Liturgie, omringd door priesters van het Heilig Aartsbisdom, maar ook uit andere, naburige Europese landen.

Om 14u00 vierde Z.E. Metropoliet Athenagoras van België de Uitvaartdienst. Zijne Excellentie Bisschop Bartholoméos van Ariánzos, hulpbisschop van het Heilig Aartsbisdom Duitsland, en geestelijken van het Heilig Aartsbisdom België en Exarchaat van Nederland, van andere naburige Aartsbisdommen van het Oecumenisch Patriarchaat, evenals van andere Orthodoxe Kerken in Europa, namen ook deel. Zijne Eminentie Metropoliet Athanásios van Acháia was in gebed verenigd aanwezig. De zeer ontroerde zusters van het Heilig Klooster waren aanwezig, maar ook zusters uit België, Brazilië, Nederland en Griekenland. De aanwezigheid van de Abdis van het Heilig Klooster van de Ontslaping van de Moeder Gods te Boúra in het Arcadische Leontári bij Megalópolis op de Peloponnesos was bijzonder betekenisvol: Gerontissa Maria eeuwiger gedachternis had met haar sterke geestelijke banden, omdat ze meerdere jaren moniale was te Boúra. De graflegging gebeurde in grote eenvoud op het kerkhof van het Heilig Klooster.

ROUWREDE BIJ HET TEN GRAVE DRAGEN

VAN MOEDER MARIA

Orthodox Klooster Geboorte Moeder Gods – Asten (28 juni 2016)

Metropoliet Athenagoras van België Exarch van Nederland en Luxemburg

“Want wat mij betreft, mijn bloed wordt weldra geplengd, het uur van mijn heengaan is nabij. Ik heb de goede strijd gestreden, de wedloop voleind, het geloof bewaard. Nu wacht mij de krans van de gerechtigheid, waarmee de Heer, de rechtvaardige Rechter, mij zal belonen op de grote dag, en niet alleen mij, maar allen die met liefde uitzien naar Zijn komst” (2 Tim. 4, 6-8).

         Eerwaarde Vaders, Eerwaarde Moeders en Zusters,

         Geachte familieleden, Broeders en zusters,

Heden zijn we verzameld rond het lichaam van de ontslapen Moeder Maria, de gewezen Abdis van dit Heilig Monasterium, die haar leven heeft gegeven aan Christus en Zijn Kerk. Op dit heilig ogenblik van haar ten grave dragen, overdenken wij wat zij heeft betekend voor de Orthodoxe Kerk in Nederland en de omliggende landen. Bij het overschouwen van haar leven merken we ook op hoe moedig ze was in het nemen van belangrijke besluiten in haar leven. Geboren in Den Haag, groeide ze op in een liefdevol gezin met respect voor alle mensen en met de liefde voor de natuur. Hoewel ze geen echte christelijke opvoeding meekreeg, had ze heel vroeg belangstelling voor de grote levensvragen werd zo toen ze 18 was orthodox christen. Ze trad in het Orthodox Klooster in Den Haag, maar ging gauw op zoek naar nog meer orthodoxe traditie, eerst in Servië en vervolgens in Griekenland. In Griekenland voelde ze zich gauw thuis. Ze vond er de levende traditie die door de eeuwen in de kloosters verder geleefd wordt. Het was goed voor haar daar min of meer een nieuwe start te maken. Ze heeft er geleefd in de veronderstelling dat ze er haar leven lang zou blijven.

         In haar persoonlijk gebedsleven besefte ze evenwel dat ze geroepen was terug te keren naar haar land van herkomst. Ik herinner mij zeer levendig hoe ze me met Vader Silouan, zaliger nagedachtenis, en Matouchka Odette kwam opzoeken tijdens mijn langdurig verblijf in het ziekenhuis. Dat was in 1985. Er was toen weliswaar nog geen sprake van een monastieke stichting, hoewel dit project in haar gebedsleven steeds meer duidelijk werd. Ze zou immers met de ervaring van dertien jaar kloosterleven in een traditioneel orthodox land, deze levensvorm kunnen inplanten in eigen bodem. Deze beslissing nam ze uiteraard niet alleen, maar in overleg met geestelijke vaders en haar kloosterleiding. Eerst werd ze in 1986 gastvrij ontvangen door wijlen Archimandriet Pachom in het tuinhuisje van het klooster in St. Hubert, totdat ze in januari 1989 naar hier, in Asten, kon verhuizen. Mgr. Panteleimon, de vroegere Metropoliet van België heeft haar zonder aarzelen ontvangen in ons Aartsbisdom en op 8 september 1989 heeft hij toen de stichting van het kleine kloostertje gezegend.

Ieder zal het eens zijn dat het een moedige beslissing was van hier helemaal alleen een ascetisch leven te lijden. Ze was weliswaar gauw omringd door een groep van gelovigen en Vader Silouan, die in het begin van het jaar 1990 door Mgr. Panteleimon tot priester werd gewijd, zorgde hier, alsook in de Parochie van Eindhoven, voor een regelmatig liturgisch leven. Moeder Maria was terecht zeer begaan met een inculturatie van de Orthodoxie in eigen bodem, waar de lokale taal primeert en met een erkenning van de lokale heiligen van de Onverdeelde Kerk.

         Deze gehechtheid aan de werkelijke inplanting van de Orthodoxie in eigen bodem, doet me denken aan woorden van mijn vader die anderhalve maand geleden eveneens in de Heer is ontslapen. Hij had begin de jaren negentig aan de Oecumenische Patriarch Bartholomeos in een toespraak gezegd, dat de orthodoxe gemeenschappen in het Westen niet als bloempotten mogen worden geïntroduceerd, want dan zouden ze nooit wortel kunnen schieten! Zo is het ook gegaan in het Patriarchaal Monasterium in Maldon (Essex) en in de vele orthodoxe kloosters in Frankrijk en elders in West-Europa, weliswaar altijd een levendige band onderhoudend met de traditie van de Orthodoxe Kerk.

         De monastieke stichting van Moeder Maria hier in de prachtige streek van De Peel werd dan ook gezegend met een rijke diversiteit aan monialen, komende uit de diverse landen en met een verschillende culturele en linguïstische achtergrond. Het werd meteen een grote uitdaging om samen een gemeenschap te vormen en dit kon maar omdat het Evangelie de leidraad is. Dit orthodoxe kloosterleven is niet eenvoudig in deze uithoek van de westerse geseculariseerde wereld, maar onder bescherming van de Alheilige Moeder Gods en met de zegen en de gebeden van meerdere geestelijke vaders werd dit samenzijn en samen bidden een deugddoende constante; een getuigenis voor alle pelgrims en bezoekers; een vuurtoren van geloof en gebed voor de wereld; een haven voor al diegenen die noodlijdend zijn…

         Van meet af aan werd het Klooster door ontelbare orthodoxe gelovigen van Nederland, België, Luxemburg, Duitsland en andere landen bezocht. Ze genieten er van de ingetogen liturgische vieringen, van de oneindige gastvrijheid van ontmoetingen en steun – Asten is voor de orthodoxe christenen uit onze regio werkelijk een oase geworden van spiritueel leven en ascese. En dan is er het Kloosterfeest, een dag waar honderden pelgrims hun band met het klooster steeds opnieuw bevestigen.

         Maar Asten is ook een plek waar andere monniken en monialen wel eens naar toekomen, omdat er nu eenmaal een band is tussen al diegenen die kiezen voor een ascetisch leven. Dit gebeurt dan meestal ook in alle stilte en nederigheid. We gedenken hier in het bijzonder Archimandriet Arsenios van het Cypriotisch Klooster van ‘Machaira’, die Moeder Maria hier het grote schema heeft gegeven en die op tragische wijze is omgekomen in een ongeval met een helikopter, samen met Patriarch Petros van Alexandrië.

Het stokpaardje van Moeder Maria was ongetwijfeld het herzien van de liturgische teksten in het Nederlands, getoetst aan de oorspronkelijke Griekse tekst, en het verder vertalen van zovele liturgische hymnen en teksten die nog niet voor handen waren in onze taal. Moeder Maria blijft in ieders geheugen een grote persoonlijkheid van de Orthodoxe Kerk in de Lage Landen. Haar belangstelling, inzet en uitstraling voor de orthodoxe aanwezigheid in onze contreien is ontegensprekelijk heel belangrijk geweest. Ze heeft gezorgd dat zovele orthodoxe gelovigen een levendig contact konden hebben met een wezenlijk monastiek bestaan in Nederland.

         In 2014 ontving haar Klooster het hoge bezoek van Zijne Alheiligheid de Oecumenische Patriarch Bartholomeos, precies 25 jaar na de oprichting ervan, waarbij ze in haar toespraak een beeld heeft geschetst van de tragische toestand in dewelke het geseculariseerde Nederland zich heden bevindt. Deze toespraak had veel indruk gemaakt op de Oecumenische Patriarch. Volgens hem had zij de vinger op de wonde geplaatst.

         We zijn allen zo dankbaar om wat Moeder Maria voor onze Kerk en voor dit land heeft gedaan en ook omdat God haar – niettegenstaande de gezondheidsproblemen waarmee ze al jaren te kampen had – toch nog al die jaren onder ons heeft laten verder leven. Deze jaren waren van vitaal belang voor ons Monasterium, want zo kon ze, samen met haar medezusters, de jaren die nu volgen verder uitlijnen.

Haar medezusters zullen haar nu het hardst missen, maar zij weten, samen met ons, dat dit ons aller lot is en we de toekomst hoopvol moeten tegemoet gaan. We verzekeren de Zusters hier plechtig dat we hen niet in de steek laten, maar integendeel hen een hart onder de riem steken! We weten ook dat Moeder Maria nu bij God hun voorspreekster bij uitstek is. We blijven met haar verenigd in het eucharistisch leven en zullen haar altijd verder gedenken in ons nederig gebed, want ja, zij die ons zijn voorafgegaan hebben ook ons gebed nodig.

Eerwaarde Moeder Maria,

Wij doen u uitgeleide naar de eeuwigheid met de overtuiging dat u wellicht Diegene zult ontmoeten in Wie u gans uw leven uw geloof hebt gesteld, Die u trouw en met ijver hebt gediend en onvoorwaardelijk aan elke mens hebt gepreekt, onverschillig van zijn ras of taal. U zult Diegene ontmoeten die u zal zeggen: “Zalig die niet gezien en toch geloofd hebben” (Joh. 20, 29).

Eeuwige gedachtenis, onvergetelijke Moeder Maria.

 Eeuwig zij uw gedachtenis, geliefde Moeder.

Eeuwige gedachtenis, Moeder Maria.

HET HEILIGE EN GROTE CONCILIE VAN DE ORTHODOXE KERKEN

“EEN REACTIE VAN DE WERELDRAAD DER KERKEN”

Bij het begin van het Heilige en Grote Concilie deze week op het eiland Kreta in Griekenland, bad de secretaris generaal der Wereldraad voor Kerken Eerw. Dr. Olav Fykse Tveit tijdens de pinksterviering met de Orthodoxe gemeenschap ter intentie van een geslaagd Concilie.

“Het is prachtig om hier te zijn, om deel uit te maken van dit historisch moment, en ook de steun en de gebeden aan te bieden van de Wereldraad voor Kerken voor deze belangrijke gebeurtenis. Wij hopen dat deze bijeenkomst ten goede zal komen van de eenheid tussen de Orthodoxe Kerken maar ook van de eenheid van onze hele familie van Kerken”, zie Tveit.

Tien van de veertien autocefale Orthodoxe Kerken zijn aanwezig op de Grote en Heilige Concilie, dat officieel geopend werd op 20 juni en zal sluiten op 25 juni. Orthodoxe primaten debatteren over de hedendaagse missie van de Orthodoxe Kerk, regels voor het huwelijk en voor de vasten, de plaats van de Orthodoxe Kerken buiten hun historische grenzen en de oecumenische relaties met niet-orthodoxe Kerken.

De leider in de Wereldraad van Kerken voor Geloof en Orde, Eerw. Dr. Odair Pedroso Mateus was ook op het Concilie en vroeg aan alle christenen op de wereld om te bidden voor de synode als de manifestatie van eenheid en wederzijdse zorg tussen de Orthodoxe Kerken. “Wij in de oecumenische familie hebben vele spirituele gaven ontvangen van de Orthodoxe Kerken”, zei hij, “en wij herkennen ze heel vaak niet”.

De Wereldraad der Kerken promoot momenteel de studie van de tekst van de Commissie over Geloof en Orde “De Kerk naar een gemeenschappelijke visie”, waar in de Kerken verder over gedebatteerd wordt op hun weg naar de realisatie van de eenheid van de kerk en hoe dit onlosmakelijk verbonden is met een pelgrimstocht naar rechtschapenheid en vrede.

“Wij zijn al 30 jaar geleden aan die tekst beginnen werken”, zei Matheus. “Heel in het begin stelde een Orthodoxe theoloog dat de focus van de tekst de kerk van Christus moest zijn gezien als een beeld van de communie van de Drie-Ene God. Deze benadering werd aangehouden en is in heel de tekst terug te vinden. Het is een van haar krachtpunten.”

Over de agenda voor het Heilige en Grote Concilie werd meer dan 50 jaar gediscuteerd. Voor hen die niet vertrouwd zijn met de orthodoxe traditie kan dit lang lijken, zei Mateus. Wij vinden dit ongelooflijk. Maar dit toont dat, on het Orthodoxe leven, de synode zeer belangrijk is, en daarom heel veel voorbereiding vergt opdat alle Kerken zouden komen naar de bijeenkomst met een bepaalde vraag in gedachte. Het feit dat de synode gedurende meer dan een halve eeuw voorbereid werd is een andere gave van de Orthodoxe Kerk aan de oecumenische beweging: een uitdrukking van het belang om het Christelijke geloof te begrijpen als een gezamenlijk geloof eerder een individueel geloof. Niemand wordt gered alleen! Wij kunnen niet God als Vader hebben als we de Kerk niet hebben als Moeder.

De moeilijkheden waarop in deze historische vergadering gestoten werd zijn van het soort dat zorgt voor wederzijds begrip en waardering, voegde Mateus er aan toe.

“Het Heilige en Groet Concilie inspireert ons om door te gaan in de zoektocht naar een grotere communie tussen de kerken, ook al is het moeilijk. Het is onze roeping. Wij blijven omdat wij daarvoor geroepen zijn”.

Onder de punten waarover de Orthodoxe leiders zullen debatteren vinden wij ook de relatie van de Orthodoxe Kerk met de rest van de christelijke wereld, zo verklaarde Aartsbisschop Job van Telmessos, vertegenwoordiger van het Oecumenisch Patriarchaat op de Wereldraad van Kerken. “Het doel van dit Grote en Heilige Concilie is om de punten aan te snijden die relevant zijn voor de Orthodoxe Kerk van vandaag. Wat zeer belangrijk is om te begrijpen is dat het Concilie niet zomaar een gebeurtenis is, het is een proces”, zei hij. “Na het Concilie, zal dit verder gaan als een proces van opname”.

Vertaling Wim Charlet

Het Heilige en Grote Concilie van de Orthodoxe Kerken

20 tot 25 juni 2016 – Chania op het eiland Kreta

Van 20 tot 25 juni 2016 had het lang verwachte pan-orthodox Concilie van de orthodoxe Kerken plaats te Chania, op het eiland Kreta. De langdurige voorbereiding ervan begon in 1961, sinds 787 was er geen dergelijke bijeenkomst der orthodoxe Kerken geweest. Daarom was dit Concilie een hoopvolle gebeurtenis. De plechtige opening ervan begon met een pontificale Liturgie in concelebratie met alle aanwezige concilievaders. Daarmee werd meteen de grondtoon en de grondhouding van dit concilie aangezet, namelijk: een gezamenlijke en biddende luisterbereidheid naar de Heilige Geest en naar elkaar. De bedoeling van dit heilig en groot Concilie was en blijft de eenheid onder de 300 miljoen orthodoxe gelovigen te versterken.

Bartolomeus I, de oecumenische patriarch van Constantinopel, die als eerste onder de gelijken” van de hoofden van de zelfstandige of autocefale Kerken beschouwd wordt en de spirituele leider van de orthodoxe gelovigen, was de drijvende kracht achter het initiatief om dit concilie te houden.
Wat is het Heilige en Grote Concilie?

Het is – of zou moeten zijn – een synode van de bisschoppen van alle 14 erkende autocefale Kerken van de Oosterse Orthodoxe Christenen. In tegenstelling tot de katholieke Kerk, die een enkel, onbetwistbare leider heeft, de Paus, zijn de Orthodoxe Christenen verdeeld in zelf regerende provincies, elk met een eigen leider. Het concilie was bedoeld om de eerste bijeenkomst te zijn van alle Orthodoxe leiders sinds 787, toen het laatste van de zeven oecumenische concilies, erkend door de hoofden van zowel de Kerk uit het Westen als van uit het Oosten, gehouden werd in Nicea (het huidige Iznik in het noordwesten van Turkije).

Wat zijn de eerste zeven Oecumenische Concilies?
De eerste zeven oecumenische concilies, gehouden tussen 325 en 787, waren bijeenkomsten van bisschoppen en theologen samengeroepen om een antwoord te geven op bepaalde vragen en problemen binnen de Kerken, om aan de christenen een consensus aan te bieden en ervoor te zorgen dat de eenheid van het christendom hersteld werd, om een eengemaakt Christendom verder te zetten. Zij werden allen gehouden tijdens de regering van het Byzantijnse Rijk, maar tijdens het laatste oecumenische Concilie, stonden alle westerse grotere zetels, hoewel ze nog een gemeenschap waren met Kerk van de Byzantijnse staat, niet meer onder de politieke controle van het rijk. Het schisma van 1054 tussen Oost en West zou die splitsing tussen de Katholieke en de Oosterse Kerken formeel maken.

Wat zijn de hoofpunten ter discussie?
De voorbereidingen, die al in 1961 begonnen, richtten zich op de problemen binnen de Orthodoxe Christenen die sinds het begin van de twintigste eeuw naar boven gekomen waren en die betrekking hadden op de relaties tussen de verschillende zelfstandige autocefale Orthodoxe Kerken en organisaties van het kerkelijk leven, buiten de traditionele grondgebieden van deze Kerken, in morele en ethische kwesties.

Een lijst van zes punten werd officieel goedgekeurd om voor te leggen aan het Concilie:
• De missie van de Orthodoxe Kerk in de wereld van vandaag
• De Orthodoxe diaspora
• Autonomie van de lokale Kerken en de middelen waarmee die uitgeroepen wordt
• Het sacrament van het huwelijk en haar obstakels
• Het belang van de vasten en de naleving ervan vandaag
• De relaties van de Orthodoxe Kerk met de rest van de Christelijke wereld
Sommige van de omstreden kwesties, die voor de aanvang van het concilie niet opgelost geraakten, zoals de kwestie van een gemeenschappelijke kalender en de kwestie van de orthodoxe diaspora werden uit de originele agenda voorlopig geschrapt en tot latere bespreking uitgesteld.
Hoeveel Autocefale Kerken bestaan er?
Er zijn 14 autocefale Orthodoxe Kerken. Vier ervan hebben er om diverse redenen niet aan deel genomen.

Kerken die deelnamen aan het Concilie:
De Kerk van Constantinopel
De Kerk van Alexandrië
De Kerk van Jeruzalem
De Kerk van Servië
De Kerk van Roemenië
De Kerk van Cyprus
De Kerk van Griekenland
De Kerk van Polen
De Kerk van Albanië
De Kerk van Tsjechië en Slowakije

Patriarch Bartolomeus I (in het midden) en de hoofden van de andere orthodoxe Kerken op het Grote en Heilige Concilie van de Orthodoxe Kerken op Kreta op 20 juni 2016

Welke Kerken kwamen niet naar het Concilie?
De leider van de Russisch Orthodoxe Kerk, Patriarch Kirill, zei in een boodschap aan het concilie dat hij niet zou deelnemen aangezien hij de bijeenkomst in Kreta beschouwde als een voorbereidende sessie voor een synode die alle kerken “zonder uitzondering” zou verenigen op een later tijdstip. Waren eveneens afwezig: de Kerken van Bulgarije, Antiochië en Georgië.

Is dit Pan-Orthodox Concilie een hoopvolle gebeurtenis geweest?
Ondanks de weerstanden en tegenstellingen, ondanks de betreurde afwezigheid van sommige Concilievaders, hebben de aanwezige Vaders in wederzijdse eerbied naar elkaar geluisterd, en daar doorheen geluisterd naar wat de Heilige Geest te zeggen heeft aan de Heilige Kerken. Dit is alleszinds een vitaal proces dat begonnen is en ongetwijfeld verder groeien zal. Daarom blijven wij onze geliefde Patriarch Bartholomeus en de Concilievaders dankbaar. Het blijft intussen de heilige plicht van alle gelovigen te blijven bidden dat de Heilige Geest onze Kerken moge bezielen met zijn geest van liefde.

DE PATRIARCHALE ENCYCLIEK

25 juni 2016

In naam van de Vader en van de Zoon en van de Heilige Geest

Wij richten een dankhymne aan de Drie-Ene God die het ons mogelijk gemaakt heeft om op deze dagen van Pinksteren samen te komen op Kreta, eiland dat gezegend is door Paulus, apostel der volkeren en zijn leerling Titus, “zijn wettig kind in het gemeenschappelijk geloof” (Tit. 1,4), en er , onder leiding van de Heilige Geest, het werk van het heilige en grote Concilie van onze Orthodoxe Kerk – samengeroepen door Zijne Heiligheid de oecumenische patriarch Bartolomeus, met het akkoord van hunne Zaligheden de Primaten der zeer heilige orthodoxe autonome Kerken – ter ere van zijn heilige Naam, en ten bate van het volk van God en de hele wereld, belijdend met de goddelijke Paulus: “Men moet ons dus beschouwen als helpers van Christus, belast met het beheer van Gods geheimen” (1 Kor. 4, 1).

Het heilige en grote Concilie van de ene, heilige, katholieke en apostolische Kerk vormt een waarachtige getuigenis van het geloof in Christus als God en als mens, enige Zoon voortgekomen uit de Vader die, door zijn incarnatie, heel zijn werk op aarde, Zijn Offer op het Kruis en Zijn Verrijzenis, de Drie-Ene God geopenbaard heeft als oneindige Liefde. Sindsdien richten wij met één stem en met één hart het woord “van onze hoop” (cf. I Pet. 3, 15) niet alleen tot de gelovigen van onze zeer heilige Kerk, maar ook tot allen die “eerst veraf waren en dichterbij zijn gekomen” (Ef. 2, 13). “Onze hoop” (I Tim. 1,2) de Redder van de wereld werd geopenbaard als “God met ons” (Mat. 1, 23) en als “God voor ons” (Rom. 8, 32) “die wil dat alle mensen gered worden en tot de kennis van de waarheid komen” (I Tim. 2,4). Wij verkondigen de liefde zonder de weldaden te verbergen, ons bewust van de woorden van de Heer: “hemel en aarde zullen voorbijgaan, maar mijn woorden zullen niet voorbijgaan” (Mat. 24, 35). Met vreugde kondigen wij het woord aan van het geloof, de hoop en de liefde, in afwachting van “de dag die geen avond kent, noch een dag erna, noch een einde (Basilios de Grote, Homélies sur l’Hexaéméron II, PG 29, 52, SC 26bis, p. 185). Het feit dat onze stad zich “in de hemel” bevindt (Fil. 3,20), ontkracht onze getuigenis in de wereld niet, maar versterkt ze.

I De Kerk als lichaam van Christus, icoon van de Heilige Drie-Eenheid

1. De ene, heilige, katholieke en apostolische Kerk is de gemeenschap tussen God en mens naar het voorbeeld van de heilige Drie-Eenheid; een voorsmaak en de ervaring van de laatste tijden beleefd in de goddelijke Eucharistie; de openbaring van de heerlijkheid der zaken die komen zal; als een blijvend Pinksteren en de getuigenis van het Koninkrijk van God “gekomen in kracht” (Marc. 9,1). Als het lichaam van Christus “verzameld” (cf. Mat. 23, 37), transfigureert en voedt de Kerk de wereld met “water dat in hem een waterbron wordt opborrelend tot eeuwig leven” (Joh. 4, 14).
2. De apostolische en patristieke traditie – gehoorzamend aan de woorden van de Heer en de stichter van de Kerk op het heilig Avondmaal met zijn leerlingen, toen Hij het sacrament van de goddelijke Eucharistie inriep – heeft vorm gegeven aan dit attribuut van de Kerk als “lichaam van Christus” (Mat. 25,26; Marc. 14,22; Luc. 22, 19; I Kor. 10, 16-17; 11, 23-29). Het zal de Kerk voor altijd vereenzelvigen met het mysterie van de Incarnatie van de Zoon en het Woord van God, met het mysterie van de Heilige Geest en met de Maagd Maria. In deze geest, heeft zij altijd de nadruk gelegd op het onlosmakelijk verband, zoals tussen het mysterie van de goddelijke economie in Christus en die der Kerk, als tussen het mysterie van de Kerk en het sacrament van de goddelijke Eucharistie dat onophoudelijke gewaarborgd is in het sacramentele leven van de Kerk door de werking van de Heilige Geest.
De orthodoxe Kerk, trouw aan deze apostolische traditie en unanieme sacramentele ervaring, is de authentieke continuïteit van de ene, heilige, katholieke en apostolische Kerk, zoals beleid wordt in het Credo en bijgevolg bevestigd wordt door de lering der Kerkvaders. Daardoor voelt zij ook de enorme verantwoordelijkheid die op haar rust, om niet alleen de volheid van deze authentieke ervaring te doen leven, maar ook om aan de mensen de geloofwaardige getuigenis van dit geloof af te leggen.
3. In haar eenheid en katholiciteit, is de orthodoxe Kerk de Kerk der Concilies sinds de bijeenkomst der Apostelen te Jeruzalem (Hand. 15, 5-29). De Kerk is als dusdanig een Concilie gesticht door Christus en geleid door de Heilige Geest, volgens het apostolische woord “De Heilige Geest en wij hebben besloten” (Hand. 15,28). Door de oecumenische en lokale Concilies, kondigde en kondigt de Kerk het mysterie aan van de heilige Drie-Eenheid, geopenbaard door de Incarnatie van de Zoon en het Woord van God. Het conciliaire werk gaat onderbroken verder in de loop de geschiedenis door de meer recente concilies met een universeel gezag, zoals: het Grote Concilie (879-880) samengeroepen door Photius, patriarch van Constantinopel: de Concilies bijeengeroepen door in de tijd van de heilige Gregorius Palamas (1341, 1351, 1368), waar de waarheid van het geloof bevestigd werd, vooral in verband met de deelname van de mens aan de goddelijke ongeschapen energieën en de werking van de Heilige Geest; ook nog de heilige en Grote Concilies die gehouden werden in Constantinopel: dat van 1484 om het concilie van Florence (1438-1439) te weerleggen; die van de jaren 1638, 1642, 1672 en 1691 om de protestantse stellingen te weerleggen, en ook dat van 1872 om het etnofiletisme te veroordelen als ecclesiologische ketterij.
4. Buiten het lichaam van Christus “dat de Kerk is” (cf. Ef. 1, 23; Kol. 2, 17) is er geen heiligheid denkbaar. De heiligheid komt voort uit de enige Heilige; voor de mens komt het erop aan deel te nemen aan de heiligheid van God in de “gemeenschap der heiligen”, zoals de priester het zegt tijdens de Goddelijke Liturgie. “Het Heilige voor de Heiligen” – en de gelovigen antwoorden: “Een is Heilig, een is Heer, Jezus Christus, tot meerdere glorie van God de Vader. Amen.” In die geest onderlijnt de heilige Cyrille van Alexandrië in verband met Christus: “Daar Hij ook zelf God was van natuur (…) is Hij geheiligd omwille van ons in de Heilige Geest (…) En Hij heeft dat gedaan omwille van ons, niet voor Zichzelf, opdat van Hem en door Hem, die als eerste het principe van de heiliging ontving, die heiliging voortaan zou kunnen overgaan naar de mensheid …” (Commentaire sur l’évangile de Saint Jean, 11. PG 74, 548).

Bijgevolg, volgens de heilige Cyrille, is Christus onze “gemeenschappelijke persoon” door de samensmelting in zijn eigen menselijkheid van de hele menselijke natuur: “wij waren allen in Christus en de gemeenschappelijke persoon van de mensheid is in Hem herboren” ((Commentaire sur l’évangile de Saint Jean, 11. PG 73, 161). Daarom is hij ook de enige bron van heiliging der mensheid. In deze geest, is de heiligheid de deelname van de mensheid aan het mysterie van de Kerk en ook aan haar gewijde sacramenten, met als kern de Goddelijke Liturgie als “levend en heilig offer dat God aangenaam is” (cf. Rom. 12,1). “Wie zal ons scheiden van de liefde van Christus? Verdrukking wellicht of nood, vervolging, honger, naaktheid, levensgevaar of het zwaard? Er staat immers geschreven: Om uwentwil bedreigt ons de dood de gehele dag; wij worden behandeld als slachtvee. Maar over dit alles zegevieren wij glansrijk, dank zij Hem die ons heeft liefgehad” (Rom. 8, 35-37). De heiligen incarneren de eschatologische identiteit van de kerk, als voortdurende werking van genade voor de aardse en hemelse Troon van de Koning der glorie en stellen het Koninkrijk van God voor.
5. De orthodoxe universele Kerk bestaat uit veertien autonome lokale Kerken die op panorthodox niveau erkend zijn. Het principe van de autocefalie kan het principe van de katholiciteit en de eenheid van de Kerk niet tegenwerken. Wij vinden dus dat de stichting van de bisschoppelijke conferenties in de orthodoxe diaspora – die elk op zich samengesteld zijn uit canoniek erkende bisschoppen die blijven afhangen van de canonieke jurisdicties waar ze tot nog toe bij behoorden – een stap belangrijke vooruit is naar hun canonieke organisatie en dat hun regelmatige werking eerbied waarborgt voor het ecclesiologische principe van de conciliariteit.

II De missie van de Kerk in de wereld
6. Het apostolaat en de aankondiging van het Evangelie – van waar de missiewerking – behoort tot de kern van de identiteit van de Kerk: zo volgt zij het bevel van de Heer op en handelt ernaar: “Gaat dus en maakt alle volkeren tot mijn leerlingen” (Mat. 28, 19). Het is de “levensadem” die de Kerk uitdeelt aan menselijke gemeenschap en die de wereld kerkelijk maakt door het stichten van nieuwe lokale Kerken. In deze geest, zijn en moeten de orthodoxe gelovigen apostelen zijn van Christus in de wereld. Dit apostolaat moet niet op een agressieve manier ingevuld worden, maar op een vrije wijze, met liefde en respect voor de culturele identiteit van individuen en volkeren. Alle orthodoxe Kerken moeten meedoen met deze inspanning met het nodige naleving van de canonieke discipline.
De deelname aan de goddelijke Eucharistie is een bron van apostolische ijver om de wereld te evangeliseren. Door deel te nemen aan de goddelijke Liturgie en te bidden in de heilige bijeenkomst voor heel de bewoonde wereld, worden wij geroepen om de “Goddelijke Liturgie te doen voortduren na ons vertrek”; om te getuigen over de waarheid van ons geloof voor God en voor de mensen; om de gaven van God te delen met heel de mensheid; dit alles, in gehoorzaamheid aan de duidelijke geboden van de Heer voor zijn Hemelvaart: “Gij zult de kracht ontvangen van de Heilige Geest die over u komt, om mijn getuigen te zijn in Jeruzalem, in geheel Judea en Samaria en tot het uiteinde der aarde” (hand. 1, 18). De woorden uitgesproken voor de heilige Communie – “Het Lam Gods is gebroken en verdeeld, Hij is gebroken maar niet gedeeld, Hij is nog altijd voedsel en is nooit uitgeput, maar Hij heiligt hen die ermee communiceren” – suggereren dat Christus, als Lam van God (Joh. 1, 29), en als voedsel voor het leven (Joh. 6, 48), ons aangeboden wordt als eeuwige liefde, en ons verenigt met God en met elkaar. Het leert ons de gaven van God te delen en om onszelf aan te bieden voor allen zoals Christus deed.
Het leven der christenen is een degelijke getuigenis van de hernieuwing van alles in Christus: “Zo is dus wie in Christus is, een nieuwe schepping: het oude is voorbij, het nieuwe is al gekomen” (II Kor. 5, 17). Dit is een oproep tot de mensheid om persoonlijk deel te nemen, in alle vrijheid, aan het eeuwige leven, aan de genade van onze Heer Jezus Christus en aan de liefde van God de Vader, om binnen de Kerk de gemeenschap met de Heilige Geest te beleven: “Om het heilsmysterie te wensen uit volle wil en niet uit verplichting” (Maximos de Belijder, PG 90, 880). Het opnieuw evangeliseren van Gods volk in de hedendaagse geseculariseerde gemeenschappen, en ook het evangeliseren van degenen die Christus nog niet gekend hebben, is voor de Kerk een ononderbroken plicht.

III De Familie – icoon van de liefde van Christus voor Zijn Kerk
7. De orthodoxe Kerk beschouwt de hechte band die man en vrouw verbindt in liefde als “een groot mysterie … van Christus en van de Kerk” (Ef. 5, 32) en zij hecht veel belang aan het gezin dat eruit voortvloeit. Het is de enige waarborg voor de geboorte en de opvoeding van kinderen volgens het goddelijk plan en de goddelijke economie als “kleine kerk” (Heilige Johannes Chrysostomos, Commentaite surt l’épitre aux ‘Ephesiens, 20 PG 62, 143), mits de nodige pastorale steun.
De huidige crisis van het huwelijk en het gezin is een gevolg van de crisis van de vrijheid die teruggebracht is tot een zelfrealisatie gewijd aan het nastreven van het geluk; wat gelijkgesteld wordt met een verwaandheid, isolement en persoonlijke autonomie; die het verlies meebrengt van het sacramenteel karakter van de verbintenis tussen man en vrouw; en die de sacramentele ethos van de liefde vergeet. De geseculariseerde wereld van onze dagen bekijkt het huwelijk vanuit zuivere sociologische en pragmatische criteria, en beschouwt het eenvoudig als een manier van relatie, tussen zovele andere, en vordert een zelfde recht om te genieten van een institutionele garantie.
Het huwelijk is een werkplaats van het leven in de liefde door de Kerk gevoed en een onvergelijkbaar gift van Gods genade. De “machtige hand” van God, de “een maker, onzichtbaar aanwezig verenigt de echtgenoten” met Christus en met elkaar. De kronen die op de hoofden der echtgenoten geplaatst worden tijdens de viering van het sacrament verwijzen naar het offer en de toewijding aan God en van de echtgenoten aan elkaar. Zij suggereren ook het leven van Gods Koninkrijk, en tonen de eschatologische verwijzing aan naar het mysterie van de liefde.
8. Het heilige en grote Concilie richt zich met een uitzonderlijke liefde en tederheid naar de kinderen en de jongeren. Tussen de vele tegenstrijdige definities over de kindertijd, onderlijnt onze Kerk de woorden van onze Heer: “als gij niet opnieuw wordt als de kleine kinderen, zult gij het Rijk der hemelen zeker niet binnengaan” (Mat. 18, 3) en “wie het koninkrijk Gods niet aanneemt als een kind, zal er zeker niet binnengaan” (Luc. 18, 17), net zoals onze Heiland spreekt over degenen die de kinderen “beletten” tot bij Hem te komen (cf. Luc. 18, 16) en aan hen die “aanstoot geven” (Mat. 18, 6).
De Kerk geeft aan de jongeren niet alleen “hulp”, maar de “waarheid”, die van het nieuwe goddelijk-menselijke leven in Christus. De orthodoxe jeugd moet beseffen dat zij de draagster is van een traditie van de eeuwenoude en gezegende orthodoxe Kerk die deze traditie voortzet die moedig moet bewaard worden. De eeuwige waarden van de Orthodoxie moeten met kracht ontwikkeld worden, om een levendige christelijke getuigenis af te leggen. Uit deze jeugd zullen de toekomstige dienaren van de Kerk van Christus opstaan. Op die manier zijn de jongeren niet alleen de “toekomst” van de Kerk, maar ook de actieve weergave van haar leven in dienst van de mens en van God in het heden.

IV De opvoeding volgens Christus
9. Tegenwoordig is het domein van de vorming en de opvoeding dooreengeschud als gevolg van controversen betreffende, niet alleen de inhoud en de doelen van de opvoeding, maar ook van de nieuwe perceptie van de jeugd, de rol van de onderwijzer en van de leerling, alsmede die van de moderne school. Wetende dat de opvoeding niet alleen gaat over wat de mens is, maar over wat hij moet zijn, en in het besef van haar verantwoordelijkheid, is het evident dat het beeld dat wij van de mens en van de zin van zijn bestaan maken ook onze visie bepaalt over zijn opvoeding. Individualistisch, geseculariseerd en enkel op zoek naar geluk, dat is het dominerend opvoedend systeem vandaag. De nieuwe generatie die er de vrucht van is een zorg voor de orthodoxe Kerk.
De opvoeding is de kern van de pastorale toewijding van de Kerk niet alleen met het oog op de intellectuele cultuur, maar ook met het oog op de uitbouw en de ontwikkeling van het menselijk wezen in zijn geheel als psychosomatische en spirituele eenheid, volgens de drie luiken: God, mens, wereld. In haar catechese, roept de orthodoxe Kerk het volk van God liefhebbend op, vooral de jeugd, tot bewuste en actieve deelname aan het leven van de kerk om aldus bij haar een “perfect streven” te ontwikkelen naar het leven in Christus. Aldus vindt de christelijke “volheid van God” in haar goddelijk-menselijke eenheid van de Kerk een wezenlijke steun, om er het perspectief van Pasen te beleven, dat van de vergoddelijking door genade.

V De Kerk tegenover de hedendaagse uitdagingen

10. De Kerk van Christus wordt vandaag geconfronteerd met extreme tot uitdagende manifestaties van het secularisme, inherent aan de politieke, culturele en sociale ontwikkelingen van de moderne wereld. Een fundamenteel element van het secularisme was en blijft het idee om de mens volledige weg te trekken van Christus en van de spirituele invloed van de Kerk, als overtollig, door dit eigenmachtig als conservatisme te beschouwen en de geschiedenis te negeren en aan te voeren dat zij een hindernis zou zijn voor vooruitgang en ontwikkeling. In onze verwereldlijkte gemeenschappen, afgesneden van de spirituele wortels, verwart de mens zijn vrijheid en de zin van het leven met een absolute autonomie, met een loslaten van zijn eeuwige bestemming; dat veroorzaakt een hele reeks misverstanden en valse interpretaties van de christelijke traditie. De vrijheid in Christus van hierboven uitgedeeld en de vooruitgang “tot wij allen komen tot de volmaakte Man, tot de gehele omvang van de volheid van de Christus” (Ef. 4, 13) worden beschouwd als iets wat hinderlijk is voor de zelf heilzame eigenschap van het menselijk wezen. De liefde gegeven aan het offer wordt beschouwd als zijnde onverenigbaar met het individualisme, en de christelijke ascetische aard als een ontoelaatbare uitdaging in het nastreven van individueel geluk.
De Kerk gelijkstellen met een conservatisme onverenigbaar met de vooruitgang van de beschaving is een arbitraire en foutieve bewering, aangezien het nationaal bewustzijn der christelijke volkeren het onuitwisbaar teken draagt van de eeuwenoude bijdrage van de Kerk niet alleen aan hun cultureel patrimonium, maar ook aan de evolutie van de eeuwenoude beschaving in het algemeen, aangezien God de mens geplaatst heeft op aarde als behoeder van de goddelijke schepping, als medewerker aan Zijn werk. In plaats van de “mens-god” van vandaag, bevestigt de orthodoxe Kerk de “God-mens” als ultieme maat van alles: “Wij spreken niet van de vergoddelijkte mens, maar van God die mens geworden is” (Jean Damascène, Exposé de la foi orthodoxe, 3, 2, PG 94, 988). Zij toont de waarheid van het reddende geloof van de God-mens en Zijn Lichaam, de Kerk, als oord en manier van leven en vrijheid. Zij laat toe “naar Christus te leven in liefde en waarheid” (cf. Ef. 4, 15); nu al op aarde deel te hebben aan het leven van de verrezen Christus. De god-menselijke aard van de Kerk – “die niet van deze wereld is” (Joh. 18, 36), die haar aanwezigheid en haar getuigenis “in de wereld” voedt en richting geeft – verbiedt haar zich gelijk te stellen met de wereld (cf. Rom. 12, 2).

11. De huidige ontwikkeling van de wetenschappen en van de technologie is bezig ons leven te veranderen. Alles echter dat een verandering meebrengt in het menselijk leven vereist onderscheidingsvermogen. Want naast de belangrijke goede zaken – die bijvoorbeeld het dagelijks leven vergemakkelijken, die toelaten ziekten te genezen die vroeger ongeneesbaar waren en om verder te gaan in de ontdekking van de ruimte – worden wij ook geconfronteerd met de negatieve gevolgen van de wetenschappelijke vooruitgang: risico’s zoals de manipulatie van de menselijke vrijheid, de poging mens tot een instrument te herleiden, de geleidelijke teloorgang van kostbare tradities, de beschadiging tot zelfs vernietiging van het natuurlijke milieu.

Uit zichzelf beschikt de wetenschap spijtig genoeg niet over de nodige middelen om een groot aantal van de problemen, die zij direct of indirect veroorzaakt, te voorkomen of te genezen. De wetenschappelijke kennis gaat niet samen met de morele wil van de mens die, zich bewust van de risico’s , toch verder gaat alsof hij niet verwittigd werd. Zonder een spirituele benadering, is het onmogelijk antwoorden te vinden voor de ernstige wezenlijke en ethische problemen van het menselijk wezen, noch op de eeuwige zin van zijn leven en van de wereld.
12. Heden ten dagen veroorzaakt de enorme voortuitgang, bereikt in het domein van de biologie, van de genetica en de neurofysiologie van het brein een algemeen enthousiasme. Het gaat om wetenschappelijke veroveringen waarvan een waaier aan toepassingen voor ernstige antropologische en ethische dilemma’s kan zorgen. De ongecontroleerde toepassing van de biotechnologie die betrekking heeft op het begin, de duur en het einde van het leven, test de volheid hiervan aan. Voor de eerste maal in zijn geschiedenis, houdt de mens zich bezig met buitengewone en gevaarlijke experimenten in verband met zijn eigen natuur. Hij riskeert getransformeerd te worden in een biologisch raderwerk, in een sociale eenheid of in een apparaat met gecontroleerde gedachten.
De orthodoxe Kerk kan het debat niet uit de weg gaan over zulke belangrijke antropologische, ethische en wezenlijke kwesties. Zij steun zich op de criteria door God gedicteerd om de actualiteit aan te tonen van de orthodoxe antropologie nu tegenwoordig zovele waarden omvergeworpen worden. Onze Kerk mag en moet getuigenis afleggen in de wereld van haar profetisch geweten in Christus die, in de Incarnatie, heel de menselijke natuur aannam en die het absolute voorbeeld is van het herstel van het menselijk ras. Zij bevestigt dat het leven van het menselijk wezen geheiligd is en dat het sinds zijn conceptie het attribuut van persoon heeft. Geboren worden is het eerste recht van de mens. De Kerk – als goddelijk-menselijke gemeenschap in wiens schoot de mens een unieke entiteit is, voorbestemd om persoonlijk te communiceren met God – verzet zich tegen elke poging om het menselijk wezen te herleiden tot een object, om het te transformeren tot een meetbaar gegeven. Geen enkele wetenschappelijke verwezenlijking mag raken aan de waardigheid en aan de goddelijke bestemming van de mens. Het menselijk wezen is niet alleen voorbestemd door zijn genen.
Het is op deze basis dat de bio-ethiek gestoeld is vanuit orthodox oogpunt. In een periode met tegenstrijdige beelden van de mens, tegenover seculiere concepties, autonoom en afbrekend, bevestigd de orthodoxe bio-ethiek de schepping naar het beeld en de gelijkenis met God, en de bestemming van het menselijk wezen tot de eeuwigheid. Zij draagt er op die manier bij om het filosofisch en wetenschappelijk debat te verrijken dat gehouden wordt over de bio-ethische kwesties door er een Bijbelse antropologie aan toe te voegen en de spirituele ervaring van de Orthodoxie.
13. In een wereldgemeenschap gericht op “hebben” en op individualisme, stelt de universele orthodoxe Kerk de waarheid voor van het leven in Christus en volgens Christus, vrijwillig geïncarneerd in het dagelijkse leven van elk menselijk wezen door het werk dat Hij volbracht heeft “tot de avond” (Ps. 103, 23). Daardoor wordt de mens medewerker van de eeuwige Vader – “want wij zijn Gods medewerkers” (I, Kor.3, 9) – en die van zijn Zoon [“Mijn Vader is tot op de dag van vandaag voortdurend aan het werk, en ook ik houd niet op met werken” (Joh. 5, 17)]. De genade van God heiligt alle werken van de mens die met God samenwerkt, en versterkt in hem de bevestiging van het leven en van de menselijke gemeenschap. In deze context is ook de christelijke ascese geplaatst, die totaal anders is dan elke duaal ascetisme dat de mens isoleert van de maatschappij en van zijn naaste. De christelijke ascese en de matiging, die de mens verbinden met het sacramentele leven van de Kerk, gelden niet alleen in het monastieke leven, het zijn attributen van het kerkelijke leven in al haar manifestaties, een tastbaar bewijs van de aanwezigheid van de eschatologische geest in het gezegende bestaan van de orthodoxe gelovigen.

14. De wortels van de ecologische crisis zijn spiritueel en moraal. Zij zijn ingegrift in het hart van elk menselijk wezen. In de loop der laatste eeuwen, werd deze crisis erger door de vele splitsingen veroorzaakt door de menselijke passies zoals de begeerte, de lust, de hebzucht, het egoïsme, de vernielzucht en de weerslag ervan op de aarde zoals de klimaatsverandering die reeds het natuurlijk milieu ernstig bedreigt, ons gemeenschappelijk “huis”. De breuk in de relatie tussen mens en natuur is een afdwaling van het waarachtig gebruik van Gods schepping. Om het ecologisch probleem op te lossen op basis van de principes van de christelijke tradities, moet men niet alleen berouw hebben voor de zonde om de natuurlijke bronnen van de planeet overdreven uit te putten, en dus de mentaliteit radicaal om te werpen, maar ook aan ascese doen als tegengif voor de verbruikersmentaliteit, voor de cultus van noden en de wens te bezitten. Dat impliceert ook de enorme verantwoordelijkheid die wij hebben om aan de toekomstige generaties een leefbaar milieu na te laten en hun te tonen hoe het te gebruiken in overeenstemming met de wil en de zegening van God. In de sacramenten is de schepping bevestigd en wordt de mens aangemoedigd om te handelen als econoom, bewaker en “officiant” van de schepping, en ze aan de Schepper aan te bieden als een dankgebed – “Het Uwe, genomen uit het Uwe, bieden wij U aan voor allen en voor alles”. Zo ontwikkelen wij een eucharistische band met de schepping. Deze orthodoxe, evangelische en patristieke benadering richt ook onze aandacht op de sociale aspecten en de tragische gevolgen die ontstaan door de vernietiging van ons leefmilieu.

VI De Kerk tegenover de globalisatie, het geweld als extreem fenomeen en de immigratie

15. De hedendaagse theorie van de globalisatie – in alle stilte opgelegd en vlug verkondigd – zorgt in de economie en de gemeenschappen op wereldniveau voor sterke beroeringen. De opgelegde globalisatie leidde tot nieuwe vormen van systematische uitbuiting en sociale onrechtvaardigheid. Zij plande stap per stap de vernietiging van de hindernissen die de nationale, religieuze, ideologische tradities inhielden die in hun weg stonden. Zij heeft geleid tot een verzwakking van de verworven sociale rechten in naam van de heroprichting van een wereldeconomie, die geacht wordt noodzakelijk te zijn, zij maakte de gracht nog dieper die arm van rijk scheidt en dynamiteerde de sociale cohesie der volkeren en wekte nieuwe haarden op van internationale spanningen.
Geplaatst tegenover de onpersoonlijke en inkrimpende homogeniteit veroorzaakt door de globalisatie en ook tegenover de zinloosheid van het ethno-fyletisme, stelt de orthodoxe Kerk voor de identiteit der volkeren te beschermen en het lokale karakter te versterken. Als alternatief model voor de eenheid der mensheid, stelt zij haar gestructureerde organisatie voor, gebaseerd op de gelijkheid der waarden van de lokale Kerken. De Kerk verzet zich tegen de uitdagende bedreiging die vandaag weegt op het individu en de culturele tradities der volkeren door de globalisatie; zij verzet zich ook tegen het principe dat de economie haar eigen wet of “economisme” zou bezitten, namelijk de geëmancipeerde economie in verband met de vitale levensbehoeften van de mens en omgevormd als doel op zich. Zij stelt dus een duurzame economie voor, gebaseerd op de principes van het Evangelie. Geënt op de woorden van de Heer: “De mens leeft niet van brood alleen” (Luc. 4, 4). Voor haar wordt de vooruitgang van de mens niet gemeten aan de vooruitgang van het menselijk ras aan de verbetering van het levenspeil alleen of de economische ontwikkeling ten koste van de spirituele waarden.
16. De Kerk moeit zich niet met de politiek in de strikte betekenis van het woord. Toch is haar getuigenis in wezen politiek waar zij haar bezorgdheid uitdrukt voor de mens en voor zijn spirituele vrijheid. Haar boodschap is eigen en het zal altijd haar plicht zijn tussen te komen voor het welzijn van de mens. De lokale orthodoxe Kerken worden vandaag opgeroepen om een nieuwe harmonieuze relatie te ontwikkelen met de rechtsstaat in de nieuwe context van de internationale betrekkingen, in overeenstemming met de Bijbelse woorden: “Geef aan Caesar wat aan Caesar toekomt en aan God wat aan God toekomt” (Mat. 22, 21). Deze samenwerking moet zowel de eigenheid van de Kerk behoeden als die van de staat, en een open samenwerking verzekeren ten bate van de unieke menselijke waardigheid waaruit de rechten van de mens ontstaan, maar die ook een sociale rechtvaardigheid waarborgen.
De rechten van de mens vormen momenteel de kern van de politiek, als antwoord op de huidige crisissen en sociale en politieke omwentelingen, en hebben als doel de vrijheid van het individu te beschermen. De orthodoxe Kerk is sterk bekommerd om de rechten van de mens en vreest dat het individuele recht degenereert tot individualisme en een beweging die deze rechten wil doen afbrokkelen. Een dergelijke dwaling tast de gemeenschappelijke boodschap van vrijheid aan. Zij wijzigt naar eigen dunk de rechten tot individuele aanspraken op het zoeken naar geluk. Zij verwart vrijheid en toegevendheid van het individu, en maakt van dit vergunningsrecht een “universele waarde” die de fundamenten ondermijnt van de sociale waarden, van het gezin, de godsdienst, de natie. Dit bedreigt ook de fundamentele ethische waarden.
De orthodoxe perceptie van de mens verzet zich dus zowel tegen de arrogante verheerlijking van het individu en van zijn rechten, als tegen de vernedering van de menselijke persoon die verpletterd wordt tussen de huidige gigantische economische, sociale, politieke en communicatie structuren. De traditie van de Orthodoxie is voor de mens een onuitputtelijke bron van vitale waarheden. Niemand heeft ooit de mens zoveel geëerd en voor hem gezorgd dan Christus en Zijn Kerk. De bescherming van het principe van de vrijheid van godsdienst in al haar perspectieven is een fundamenteel recht, namelijk de vrijheid van geweten, van geloof, van cultus en alle individuele en collectieve manifestaties van de godsdienstvrijheid, met inbegrip het recht van elke gelovige om vrij zijn geloofsverplichtingen na te komen, zonder inmenging van de publieke macht, als ook de vrijheid om openbaar de godsdienst te onderrichten en de voorwaarden te waarborgen om religieuze gemeenschappen te laten functioneren.
17. Vandaag, beleven we een toename van geweld in naam van God. De verharding van de fundamentalistische stellingen binnen de religies kunnen ertoe leiden dat de gedachte postvat dat het fundamentalisme behoort tot de essentie van het religieuze fenomeen. De waarheid is dat, “die ijver zonder inzicht is” (Rom. 10, 2), het fundamentalisme vormt een dodelijke verschijnsel van de gelovigheid. Het ware christelijk geloof, geënt op het Kruis van de Heer, offert zichzelf, niet de ander. Daarom is zij de meest onverbiddelijke rechter wat fundamentalisme betreft, van welke oorsprong ook. De open dialoog tussen godsdiensten draagt bij tot de ontwikkeling van een wederzijds vertrouwen in het streven naar vrede en verzoening. De Kerk strijdt om de “vrede van hierboven” meer tastbaar te maken. De ware vrede wordt niet door de macht van de wapens verworven, maar enkel door liefde die “zichzelf niet zoekt” (I Kor. 13, 5). De balsem van het geloof moet dienen om te verzachten en om de oude plagen te genezen en niet om nieuwe haarden van haat tot het leven te roepen.
18. De orthodoxe Kerk volgt, met pijn en in gebed, de vreselijke humanitaire crisis die we nu meemaken. De propaganda voor geweld en gewapende conflicten, vervolging, deportatie en moord tegen leden van religieuze minderheidsgroepen, het verdrijven met geweld van gezinnen uit hun woningen, de tragedie van mensensmokkel, de schending van de meest fundamentele rechten van het individu en van de volkeren, alsook de gedwongen religieuze bekering. Zij veroordeelt met klem de ontvoeringen, de martelingen en de afschuwelijke executies. Zij veroordeelt de vernietiging van kerken, van religieuze symbolen en van culturele monumenten.
De orthodoxe Kerk is vooral bezorgd om de toestand van de christenen, en die van andere nationale en religieuze minderheden in het Midden-Oosten. Zij doet een speciale oproep aan de regeringen van de landen in die regio om de christelijke bevolking te beschermen, de orthodoxen, de oude oosterlingen en de andere christenen, die erin slaagden te overleven in de wieg van het christendom. De christelijke bevolking en de andere autochtonen bezitten het ongeschreven recht om in hun land te blijven als burgers die genieten van gelijke rechten.
Wij sporen dus alle betrokken partijen aan, onafgezien van hun religieuze overtuigingen, te werken aan verzoening en aan eerbied voor de mensenrechten, en om bovenal het goddelijke van het leven te beschermen. Oorlog en bloedvergieten moeten ophouden, gerechtigheid moet heersen, om de vrede te doen terugkeren en de terugkomst mogelijk te maken van hen die uit hun voorouderlijke woongebieden verdreven werden. Wij bidden voor vrede en rechtvaardigheid in de getroffen gebieden van Afrika en Ukraine. Hier in Concilie bijeengekomen, vernieuwen wij met kracht onze oproep tot de verantwoordelijken om de twee bisschoppen te bevrijden die ontvoerd werden in Syrië, Paul Yagize en Yohanna Ibrahim. Wij bidden bovendien voor de bevrijding van al onze medemensen die gegijzeld of gevangen genomen werden.
19. De niet te voorziene hedendaagse crisis van vluchtelingen en immigranten om economische redenen, politieke en klimatologische, wordt voortdurend erger en wordt een punt van algemeen belang voor de wereld. De orthodoxe Kerk heeft degenen die verjaagd werden, die in gevaar of nood zijn, altijd beschouwd zoals de Heer het zei: “”Want Ik had honger en gij hebt Mij te eten gegeven, Ik had dorst en gij hebt Mij te drinken gegeven, Ik was vreemdeling en gij hebt Mij opgenomen Ik was naakt en gij hebt Mij gekleed, Ik was ziek en gij hebt Mij bezocht, Ik was in de gevangenis en gij hebt Mij bezocht” (Mat. 25, 35-36) en “Voorwaar, Ik zeg u, al wat gij gedaan hebt voor een dezer geringsten van mijn broeders hebt gij voor Mij gedaan” (Mat. 25, 40). De Kerk stond in de loop van haar geschiedenis steeds aan de zijde van hen “die uitgeput zijn en onder lasten gebukt” (Mat. 11, 28). De mensenliefde van de Kerk beperkt zich nooit tot een eenvoudig gebaar van toevallige barmhartigheid voor de arme en de lijdende maar zij tracht de oorzaken te elimineren die de sociale problemen veroorzaken. Het “werk der bediening volbracht” door de Kerk (Ef. 4, 12) wordt door allen erkend.

Z.E. Patriarch Daniël van Roemenië

VII De Kerk: getuigen in de dialoog
20. De Kerk is gevoelig voor hen voor wie haar verlaten hebben en lijdt voor allen die haar weg niet meer begrijpen. In haar bewustzijn dat zij de levende aanwezigheid is van Christus in de wereld, vervoert zij in concrete acties de goddelijke economie en gebruikt hiervoor alle middelen die zij ter beschikking heeft om te getuigen van de waarheid op een geloofwaardige wijze met de gestrengheid van het apostolisch geloof. Vertrekkend van dit plichtsgevoel om te getuigen en beschikbaar te zijn, in alle tijden, hecht de orthodoxe Kerk een groot belang aan de dialoog, vooral met andere orthodoxe christenen. Door deze dialoog, kennen de andere christenen tegenwoordig beter de Orthodoxie en de zuiverheid van haar traditie. Zij weten ook dat de orthodoxe Kerk nooit een theologisch minimalisme aanvaard heeft of het in twijfel trekken van haar dogmatische traditie en haar evangelisch ethos. De dialogen tussen christenen waren een gelegenheid voor de Orthodoxie het de eerbied te benadrukken die men moet hebben voor de leringen der Vaders en dat waardig moet getuigen van de authentieke traditie van de ene, heilige, katholieke en apostolische Kerk. De dialogen die de orthodoxe Kerk aangegaan heeft waren nooit gericht en zullen ook nooit leiden tot een compromis van welke aard ook over zaken van geloof. Deze dialogen zijn een getuigenis van de orthodoxie gebaseerd op de evangelische boodschap: “Kom en zie” (Joh. 1, 46) en “God is liefde” (I Joh. 4, 8).
Terwijl ze dus heel de wereld evangeliseert, conform aan het bevel van de Heer, en “in zijn naam bekering tot vergiffenis van de zonde predikt onder alle naties” (cf. Luc. 24, 47) moeten wij elkaar en geheel ons leven toevertrouwen aan Christus onze God; wij moeten elkaar beminnen en eensgezind belijden “de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, Drie-Eenheid, een in wezen en onzichtbaar”. Hier in Concilie bijeengekomen, richten wij dit aan de gelovigen van onze zeer heilige orthodoxe Kerk en aan heel de wereld, de voetsporen volgend van de zeer heilige Vaderen en gehoorzamend aan de conciliaire beslissingen die opleggen om het apostolisch geloof dat wij geërfd hebben te bewaren en in ons dagelijks leven “in harmonie te zijn met Christus”, in de hoop van de “gezamenlijke verrijzenis”. Wij loven God in Drie Personen en zingen:
“Almachtige Vader, Woord en Geest van God, Enige Natuur in Drie Personen.”

† Bartholomeos de Constantinople, voorzitter
† Théodore II d’Alexandrie
† Théophile III de Jérusalem
† Irénée de Serbie
† Daniel de Roumanie
† Chrysostome de Chypre
† Jérôme d’Athènes et toute la Grèce
† Sava de Varsovie et toute la Pologne
† Anastase de Tirana et toute l’Albanie
† Rastislav de Presov, des Pays tchèques et de Slovaquie
Délégation du Patriarcat œcuménique
† Léon de Carélie et toute la Finlande
† Étienne de Tallin et toute l’Estonie
† Jean du siège majeur de Pergame
† Démètre du siège majeur d’Amérique
† Augustin d’Allemagne
† Irénée de Crète
† Isaïe de Denver
† Alexis d’Atlante
† Jacques des Îles-des-Princes
† Joseph de Proikonissos
† Méliton de Philadelphie
† Emmanuel de France
† Nicétas de Dardanelles
† Nicolas de Detroit
† Gérasime de San Francisco
† Amphiloque de Kisamos et Sélinos
† Ambroise de Corée
† Maxime de Silivri
† Amphiloque d’Andrinople
† Calliste de Dioclée
† Antoine d’Hiérapolis, chef des orthodoxes ukrainiens aux États-Unis d’Amérique
† Job de Telmessos
† Jean de Charioupolis, chef de l’Exarchat patriarcal des paroisses orthodoxes de tradition russe en Europe occidentale
† Grégoire de Nysse, chef des orthodoxes carpatho-ruthènes aux États-Unis d’Amérique
Délégation du Patriarcat d’Alexandrie
† Gabriel du siège majeur de Léontopolis
† Macaire de Nairobi
† Jonas de Kampala
† Séraphin du Zimbabwe et Angola
† Alexandre du Nigeria
† Théphylactos de Tripolis
† Serge du Cap de Bonne-Espérance
† Athanase de Cyrène
† Alexis de Carthage
† Jérôme de Mwanza
† Georges de Guinée
† Nicolas d’Hermoupolis
† Démètre d’Irénoupolis
† Damascène de Johannesburg et Pretoria
† Narcisse d’Accra
† Emmanuel de Ptolémaïs
† Grégoire du Cameroun
† Nicodème métropolite de Memphis
† Mélèce du Katanga
† Pantéléimon de Brazzaville et du Gabon
† Innocent du Burundi et du Rwanda
† Chrysostome de Mozambique
† Néophyte de Nieri et du Kenya
Délégation du Patriarcat de Jérusalem
† Benoît de Philadelphie
† Aristarque de Constantine
† Théophylactos du Jourdain
† Nectaire d’Anthidone
† Philoumène de Pella
Délégation de l’Église de Serbie
† Jean d’Ohrid et Skopje
† Amphiloque de Monténégro et du Littoral
† Porphyre de Zagreb et de Ljubljana‎
† Basile de Syrmie
† Lucien de Budimlje-Nikšić
† Longin de Nova Gračanica
† Irénée de Bačka
† Chrysostome de Zvornik-Tuzla
† Justin de Žiča
† Pacôme de Vranje
† Jean de Šumadija
† Ignace Braničevo
† Photius Dalmatie
† Athanase Bihać-Petrovac
† Johanikije Budimlje-Nikšić
† Grégoire de Hum-Herzégovine et du littoral
† Milutin de Valjevo
† Maxime en Amérique occidentale
† Irénée en Australie et Nouvelle-Zélande
† David de Kruševac
† Jean de Pakrac et Slavonie
† André en Autriche et Suisse
† Serge à Frankfort et en Allemagne
† Hilarion du Timok
Délégation de l’Église de Roumanie
† Théophane d’Iași, Moldavie et Bucovine
† Laurent Sibiu Transylvanie
† André de Vad, Feleac, Cluj, Alba Iulia, Crişana et Maramureş
† Irénée de Craiova et Olténie
† Jean de Timişoara et du Banat
† Joseph en Europe occidentale et méridionale
† Séraphin en Allemagne et Europe centrale
† Niphon de Târgovişte
† Irénée d’Alba Iulia
† Joachim de Roman et Bacau
† Cassien du Bas-Danube
† Timothée d’Arad
† Nicolas en Amérique
† Sophronios d’Oradea
† Nicodème de Strehaia et Severin
† Bessarion Toulcea
† Petronios de Salaj
† Silvain en Hongrie
† Silvain en Italie
† Timothée, en Espagne et au Portugal
† Macaire en Europe du nord
† Barlaam de Ploesti, auxiliaire du Patriarche
† Emilien de Łovistea, auxiliaire de l’archevêque de Râmnic
† Jean-Cassien Vikin, auxiliaire de l’archevêque en Amérique
Délégation de l’Église de Chypre
† Georges de Paphos
† Chrysostome de Kition
† Chrysostome de Cyrénie
† Athanase de Lemessos
† Néophyte de Morphou
† Basile de Constantia-Famaguste
† Nicéphore de Kykkos et Tyllérie
† Isaïe de Tamassos et Orinie
† Barnabé de Trimythonte et Lefkara
† Christophe de Karpassia
† Nectaire d’Arsinoé
† Nicolas d’Amathonte
† Epiphane de Ledra
† Léonce de Chytres
† Porphyre de Néapolis
† Grégoire de Mésorée
Délégation de l’Église de Grèce
† Procope de Philippes, Néapolis et Thasos
† Chrysostome de Péristérion
† Germain d’Elide
† Alexandre de Mantineia et Cynourie
† Ignace d’Arta
† Damascène de Didymoteichon, Orestias et Soufli
† Alexis de Nicée
† Hiérothéos de Naupacte et Saint-Blaise
† Eusèbe de Samos et Icarie
† Séraphin de Kastoria
† Ignace de Dimitrias et Halmyros
† Nicodème de Cassandrie
† Ephrem de Hydra, Spetses et Égine
† Théologos de Serrès et Nigrita
† Macaire de Sidirokastron
† Anthime d’Alexandroupolis
† Barnabé de Néapolis et Stavroupolis
† Chrysostome de Messénie
† Athénagoras d’lion, Acharnes et Petropoulis
† Jean de Langada, Litis et Rentine
† Gabriel de Nouvelle-Ionie et Philadelphie
† Chrysostome de Nicopolis et Préveza
† Théoclet de Hiérissos, mont Athos et Ardamérion
Délégation de l’Église de Pologne
† Simon Łodz et Pozńan
† Abel Lublin et Cheł
† Jacques de Białstok et Gdańsk
† Georges de Siemiatycze
† Païssios de Gorlice
Délégation de l’Église d’Albanie
† Jean Korçë
† Démètre d’Argyrocastre
† Nicolas d’Apollonie et Fier
† Antoine d’Elbasan
† Nathanaël d’Amandia
† Asti de Bylis
Délégation de l’Église des Pays tchèques et de Slovaquie
† Michel de Prague
† Isaïe Sumperk
† Jérémie de Suisse, chef du Secrétariat panorthodoxe du saint et grand Concile

40-DAAGSE GEDACHTENISDIENST
VOOR AARTSPRIESTER IGNACE PECKSTADT

Gent – Op de zaterdag van de overledenen, 18 juni 2016, vierde Zijne Eminentie Athenagoras van België in de H. Apostel Andreaskerk te Gent de gedachtenisdienst ter gelegenheid van de 40e dag na het overlijden van v. Ignace Peckstadt, zaliger gedachtenis.

Na het einde van de Bisschoppelijke Goddelijke Liturgie werd de gebruikelijke veertigdaagse gedachtenis dienst gevierd van Aartspriester Ignace Peckstadt, zaliger gedachtenis, vader naar het vlees van de Metropoliet van België.

De dienst verliep in een bijzondere, vrome sfeer, en werd voorgegaan door de Metropoliet van België en Exarch van Nederland en Luxemburg, evenals Priestermonnik Theófilos van Pantocrator, die Hoofdsecretaris is van de Heilige Gemeenschap van de Athos, en Priestermonnik Grigórios van Xenofontos, die één van de vier leden is van de Heilige Epistasia (Bestuur) van de Athos.

Na het einde van de dienst bedankte Zijne Eminentie de Metropoliet van België Zijne Excellentie Bisschop Petros van Troas, hulpbisschop van het H. Aartsbisdom, en alle aanwezigen die gekomen waren om samen te bidden voor de rust van alle zielen op de zaterdag van alle overledenen en in het bijzonder Vader Ignace zaliger gedachtenis.

Hij bedankte in het bijzonder de buitenlandse gasten, Athonitische hiëromonniken, die van de Heilige Berg waren gekomen. Tot slot volgde er een receptie in de parochiezaal.

Geleerden waarschuwen de orthodoxe leiders:
doe het Heilige en Grote Concilie niet ontsporen

De historische bijeenkomst voorzien voor deze maand
riskeert te ontsporen door kerkleiders.

Een internationale groep geleerden heeft een open brief geschreven naar alle orthodoxe christenen waarin ze oproepen om het historisch Panorthodoxe Concilie dat voorzien is van 18 tot 26 juni in Kolymbari op Kreta niet uit te stellen. De brief is duidelijk speciaal gericht naar de leiders van de 14 hoofdkerken der Orthodoxie, wiens onderling getwist nog altijd kan zorgen dat het Concilie ontspoort.

Sinds 1901 werd er al geprobeerd om de Kerken bijeen te brengen om over eenheid te praten, maar steeds zonder resultaat. Het Concilie van deze maand was bevestigd door de Orthodoxe leiders in januari, maar sindsdien hebben verschillende Kerken bedenkingen bij de teksten van conciliaire documenten en ook over meer praktische punten tot zelfs over zaken als welke plaatsen hun zal toegekend worden. Sommigen hebben gedreigd het hele gebeuren te boycotten, wat meteen het doel ervan zou kelderen, namelijk te spreken met één Orthodoxe stem.
Meningsverschillen tussen de grootste Kerk, de Russisch Orthodoxe, en de zetelende Orthodoxe leider, Oecumenisch Patriarch Bartolomeus I, die verantwoordelijk was voor de organisatie van het Concilie, zijn een grote uitdaging voor harmonie. Maar de Griekse, Georgische, Bulgaarse Kerk en nog andere drukten al hun ongenoegen uit over de teksten van het Concilie. Een van de meest omstreden punten is de bereidheid van bepaalde Kerken om de Protestantse en Katholieke Kerken te erkennen als Kerken, iets wat anderen onaanvaardbaar vinden.
Strevend naar Panorthodoxe eenheid, benadrukken de geleerden dat er geen onoverkoombare moeilijkheden zijn in de aanloop van de opening van het Concilie deze maand. Zij erkennen dat er gewettigde bezorgdheden zijn over sommige van de teksten, maar herinneren de tegensputterende leiders eraan dat “de beste plaats om belangrijke meningsverschillen te beslechten vandaag, net zoals in vroegere tijden, het Concilie zelf is”.
“Het Concilie weer eens uitstellen”, zeggen zij aan de deelnemers, “is falen in het naleven van de conciliariteit in haar globaliteit”.
Dit uitstel zou uiteindelijk slechts te wijten zijn aan een kleine minderheid wiens motieven sterk in vraag kunnen gesteld worden. Zij benadrukken dat: “Een kleine minderheid die wenst het werk van het Concilie in gevaar te brengen door verder uitstel de indrukwekkende meerderheid der Orthodoxe leiders niet onder druk zetten mag, die wenst het Concilie te houden dit jaar op het feest van Pinksteren.
Het Grote en Heilige Concilie biedt een gelegenheid op een “nieuwe fase” van Orthodoxe getuigenis aan de wereld. Dit betekent dan ook dat mocht iemand het Concilie doen ontsporen, die schuldig zou zijn aan een onnoemelijk verraad.
De ondertekenaars zij tot nog toe: Eerw. Dr. Nicholas Denysenko, Loyola Marimount University (Orthodoxe Kerk in America); Dr. Paul L. Gavrilyuk, University of St. Thomas (Orthodoxe Kerk in America); Dr. Brandon Gallaher, University of Exeter (Oecumenisch Patriarchaat); Dr. Smilen Markov, Sofia University (Bulgaarse Orthodoxe Kerk) en Dr. Gayle Woloschak, Northwestern University (Oecumenisch Patriarchaat).

OPEN BRIEF VAN ORTHODOXE GELEERDEN VAN OVER DE WERELD

AAN HET HEILIG EN GROTE CONCILIE VAN KRETA

Wij ondergetekenden, een internationale groep van orthodoxe geleerden, richten deze brief aan de leiders van de Orthodoxe Kerk, aan alle Orthodoxe Christenen over de wereld, en aan alle mensen van goede wil. Wij schijven vanuit een diepe bezorgdheid voor onze Kerk, wiens eenheid het nieuwe leven in Christus zichtbaar maakt voor de hele mensheid. Wij bidden dat het nakend Concilie, zo lang verwacht en zo lang voorbereid, de vruchten van de Heilige Geest mag dragen, met als eerste resultaat de Panorthodoxe eenheid. Daarom steunen wij het akkoord van de Orthodoxe leiders, publiek aangekondigd op de Panorthodoxe Synaxis in januari 2016, om samen te komen voor het Heilige en Grote Concilie in Kreta midden juni 2016.

Wij zijn ervan overtuigd dat er geen onoverkomelijke moeilijkheden bestaan om het Concilie te beginnen in juni, ondanks belangrijke vragen die rezen over bepaalde teksten van het conciliaire document en de conciliaire werking. Wij erkennen dat bepaalde kwesties gewettigd zijn, zoals het verzoek om de discussie weer te openen over het ontwerp van de conciliaire documenten. Wij zijn het er ook over eens dat er nog vele andere punten zijn die handelen over de Kerk in de 21ste eeuw die nog verdere Panorthodoxe aandacht vragen. Niettemin, zijn wij ervan overtuigd dat de beste plaats om meningsverschillen te bespreken vandaag, net als in vroegere tijden, het Concilie zelf is. Het Concilie eens te meer uitstellen is falen in het naleven van het principe van de conciliariteit op globaal niveau.

Niemand kan van het Concilie verwachten dat het alle belangrijke kwesties regelt en alle juridische meningsverschillen oplost in tien dagen. Maar wij hopen dat dit Concilie een begin zal zijn van een genezingsproces en dat het een richtlijn zal zijn in een nieuw tijdperk van globale conciliariteit en eenheid. Een kleine meerderheid die het werk van het Concilie wil doen mislukken door verder uitstel mag de indrukwekkende meerderheid van Orthodoxe leiders niet intimideren die de gedane belofte willen houden en doorgaan met het Concilie dit jaar op het feest van Pinksteren. In de laatste eeuw legde de Orthodoxe Kerk getuigenis af aan de wereld door een rijke theologische erfenis en het bloed van nieuwe martelaren. Het Heilige en Grote Concilie geeft een gelegenheid om een nieuwe fase te beginnen van Orthodoxe getuigenis. Nu de ogen van de hele wereld gericht zijn op de Orthodoxe Kerk, smeken wij al onze leiders om de roep van de Heilige Geest te horen voor conciliaire eenheid.

Tot dusver getekend:

Eerw. Dr. Nicholas Denysenko, Loyola Marimount University (Orthodoxe Kerk in America);
Dr. Paul L. Gavrilyuk, University of St. Thomas (Orthodoxe Kerk in America)
Dr. Brandon Gallaher, University of Exeter (Oecumenisch Patriarchaat)
Dr. Smilen Markov, Sofia University (Bulgaarse Orthodoxe Kerk)
Dr. Gayle Woloschak, Northwestern University (Oecumenisch Patriarchaat).

10 juni 2016: door James Roberts

Het oecumenisch belang van het Heilige
en Grote Concilie van de Orthodoxe Kerk.

Het Heilige en Grote Concilie en de kwestie van de oecumene

Het heilige en grote concilie van de orthodoxe Kerk dat zal bijeengeroepen worden van 20 tot 26 juni 2016 zal het resultaat zijn van een eeuw voorbereiding. Inderdaad, de Patriarchale en Synodische Encycliek van de oecumenische Patriarch Joachim II van juni 1902, waarin de Primaten der Orthodoxe Autonome Kerken werden opgeroepen samen te werken om de problemen aan te pakken waar de Orthodoxe Kerk mee geconfronteerd werd op dat ogenblik was de aanzet tot de voorbereiding van een Groot Panorthodox Concilie. In die Encycliek werd er al gesproken over de oecumenische relaties en de theologische dialoog met de niet-orthodoxe Kerken. We kunnen daar lezen:

“Het behaagt bovendien God, en stemt overeen met het Evangelie, om na te gaan wat de meest heilige autonome Kerken denken over onze huidige en toekomstige relatie met de twee grote takken van het christendom, te weten de Westerse Kerken en de Kerk der Protestanten. Natuurlijk is de vereniging van hen en allen die geloven in Christus in het Orthodox geloof de vrome en hartsgrondige wens van onze Kerk en van alle oprechte Christenen die rotsvast geloven in de evangelische leer van eenheid, en het is het onderwerp van voortdurend gebed en smeking; maar tegelijkertijd zijn wij ons bewust dat deze vrome wens te kampen heeft met een sterke gehechtheid van deze Kerken aan de doctrines die zij verdedigen, zich baserend op wat zij in het verleden altijd deden. Zij schijnen weinig geneigd om een het pad naar de eenheid te bewandelen, zoals aangeduid in de evangelische en historische waarheid; evenmin vertonen zij enige bereidheid dit te doen, behalve op voorwaarden en grond waarop de verlangde dogmatische eenheid en broederschap voor ons onaanvaardbaar is” [1].

De encycliek richt zich verder tot de andere autonome orthodoxe Kerken:

“Daarom zou het aanvaardbaar zijn voor de heilige broeders om de suggestie op te volgens, die wij in deze broederlijk kwestie durven poneren: of het nu niet de juiste tijd is voor een voorafgaandelijke bijeenkomst over deze kwestie, om een basis vast te leggen voor broederlijke toenadering en vast te stellen, in gemeenschappelijk akkoord met de leden van de hele orthodoxe Kerk, wat de beste middelen en manieren kunnen zijn, en de beste basis” [2].

Het belangrijk te benadrukken dat 60 jaar voor het Tweede Vaticaans Concilie en 46 jaar voor de oprichting van de Wereldraad der Kerken, de Oecumenische Patriarch Joachim III alle andere Orthodoxe Autonome Kerken opriep om op een synodische wijze, “in gemeenschappelijk akkoord” de kwestie te bespreken van de relaties van de Orthodoxe Kerk met andere Christelijke Kerken, naast andere kwesties betreffend de inter-orthodoxe relaties, de kwesties van de kalender en verschillende kwesties van disciplinaire orde.

Oecumenisch Patriarch Athenagoras blies het idee voor de samenkomst van een Concilie weer nieuw leven in na de Tweede Wereldoorlog in 1951 en in 1952. In 1961 kwam de eerste Panorthodoxe Vergadering bijeen in Rhodos en lanceerde officieel en definitief het proces van de voorbereiding van het Heilige en Grote Concilie van de Orthodoxe Kerk, door een lange lijst goed te keuren van onderwerpen die aan de Kerken zouden voorgelegd worden, onderverdeeld in acht categorieën, waaronder een lijst met kwesties die verwezen naar de relaties van de Orthodoxe Kerken met de rest van de christelijke wereld. In 1986 werd de vierde Panorthodoxe bijeenkomst gehouden in Chambésy. Hier werd een secretariaat opgericht ter voorbereiding van het Heilige en Grote Concilie en ook de instanties van de Inter-Orthodoxe Voorbereidende Commissies en Panorthodoxe Preconciliaire Vergaderingen om de preconciliaire teksten voor te bereiden en een lijst te selecteren met zes thema’s die de het Concilie moesten onderzocht worden.

Deze lijst werd bewerkt door de eerste Panorthodoxe Preconciliaire Conferentie van Chambésy in 1976, die ze herleidde tot tien punten waaronder dat over de relaties van de Orthodoxe Kerk met de rest van de christelijke wereld: 1) De relaties van de Orthodoxe Kerk met de andere Kerken en Christelijk geloof en 2) De relaties van de Orthodoxe Kerk met de Oecumenische Beweging. Daarom werden twee documenten over deze topics voorbereid en later goedgekeurd door de Derde Panorthodoxe Preconciliaire Conferentie van Chambésy in 1986. Al deze voorbereiding was gebaseerd op de bijdragen van elke Orthodoxe Autonome Kerk en unaniem goedgekeurd op Panorthodox niveau.

Na een periode van stagnatie, ging het voorbereidingsproces van het Heilige en Grote Concilie verder onder impuls van de Synaxis der Primaten van de Orthodoxe Kerken, die bijeenkwam in 1995, 1995 en 2000 op initiatief van de oecumenische patriarch Bartholomeus. Bijeengekomen in Synaxis in Constantinopel, op de zetel van de Oecumenische Patriarch op de Phanar in maart 2014, beslisten de Primaten van de Orthodoxe Kerken om een speciale inter-orthodoxe commissie op te richten om enkele teksten te herzien van de tweede en derde preconciliaire panorthodoxe conferenties van 1982 en 1986, waaronder twee teksten over de relaties van de orthodoxe Kerk met andere Kerken en christelijke geloofsbelijdenissen en over de relaties van de orthodoxe Kerk met de Oecumenische Beweging. Deze herziening was noodzakelijk omdat er heel was gebeurd was dat invloed had op zowel de Oecumenische Beweging als de bilaterale theologische dialogen sinds 1986.

Een speciale inter-orthodoxe commissie kwam bijeen op het Orthodox Centrum van de Oecumenische Patriarch in Chambésy in oktober 2014, februari 2015 en maart-april 2015 en bewerkte de teksten over de relatie van de Orthodoxe Kerken met de Oecumenische Beweging, over de relatie van de Orthodoxe Kerk met de Christelijke wereld en maakte er een geheel van in een enkel document getiteld: De relaties van de Orthodoxe Kerk met de rest van de christelijke wereld”. Deze gecombineerde en herwerkte tekst werd uiteindelijk goedgekeurd door de vijfde panorthodoxe preconciliaire conferentie van Chambésy van 10 tot 15 oktober 2015. Tot slot kwam de Synaxis van de Primaten van de Orthodoxe Kerken bijeen in Chambésy in januari 2016 en besliste het op de agenda te plaatsen van het Heilige en Grote Concilie van de Orthodoxe Kerken dat zou bijeengeroepen worden op Kreta in juni 2016.

Het document over “De relaties van de Orthodoxe Kerk met de rest van de Christelijke wereld”

Het document getiteld ” De relaties van de Orthodoxe Kerk met de rest van de Christelijle wereld”[3] is zeker een van de meest controversiële documenten waarover het komende Concilie zal moeten praten, en evenzeer een zeer belangrijk document. Het is essentieel, om de geest van het document te kunnen begrijpen en te reageren op de kritiek die erover uitgebracht werd, om te onderlijnen dat het document de “de orthodoxe Kerk als de Ene, Heilige, Katholieke en Apostolische Kerk” beschouwt.

“De Orthodoxe Kerk, als de Ene, Heilige, Katholieke en Apostolische Kerk, in haar diepe en kerkelijke bewustzijn, gelooft rotsvast dat zij een centrale plaats inneemt in zaken die betrekking hebben met de promotie van de eenheid onder de Christenen in de hedendaagse wereld” (paragraaf 1).

Het vermeldt ook dat “De Oecumenische missie van de Orthodoxe Kerk en haar verantwoordelijkheid om de eenheid te bewaren gesteld werden door de Oecumenische Concilies, die de onlosmakelijke band vastlegden tussen het ware geloof en de sacramentele eenheid” (paragraaf 3) en dat sindsdien “er onophoudelijk gebeden wordt voor de eenheid van allen”, en zij “heeft altijd de dialoog vooropgesteld met hen die zich van haar vervreemdden, zowel ver als nabij” (paragraaf 4). De eenheid der christenen is duidelijk het doel volgens dit document dat besluit met het gebed “mogen allen christenen samenwerken opdat de dag vlug moge aanbreken waarop de Heer de hoop van de Orthodoxe Kerken zal vervullen voor een enkele herder (Joh. 10: 16)” (paragraaf 24).

Het document stelt dat de Orthodoxe Kerk “het voortouw genomen heeft bij de inspanningen om de eenheid te herstellen tussen hen die geloven in Christus, en dat zij vanaf haar ontstaan deelgenomen heeft aan de Oecumenische Beweging, en bijgedragen heeft aan de vorming en de verdere ontwikkeling ervan” (paragraaf 4). In feite, stelde de oecumenische patriarchale encycliek van 1920 “aan de Kerken van Christus in heel de wereld”, dat de Orthodoxe Kerk, houdt aan die toenadering (προσέγγιση) tussen de verschillende Christelijke Kerken en dat broederschap tussen hen niet uitgesloten is door de leerstellige verschillen die er tussen hen bestaan” [4]. Verder spreekt zij van “de noodzaak van een contact en een band (broederschap – κοινωνία) tussen de Kerken” [5], in analogie met de Organisatie der Verenigde Naties opgericht in 1919. Dit document wordt beschouwd als baanbrekend voor de oprichting van de Wereldraad der Kerken in 1948. Op die basis stelt het preconciliaire document dat de Orthodoxe Kerk “altijd gepleit heeft voor het herstel van de christelijke eenheid. Daarom is de orthodoxe deelname aan de beweging om die eenheid tussen christenen te herstellen niet tegengesteld aan de natuur en de geschiedenis van de Orthodoxe Kerk, maar geeft het eerder een logische uitdrukking weer van het apostolisch geloof en traditie in een nieuwe historische context” (paragraaf 4). Het document verwerpt “elke vorm van zieltjesjagerij, elke offensieve daad van interconfessionele wedijver”, het document stelt dat “de Orthodoxe Kerk het als belangrijk beschouwt voor alle christenen, geïnspireerd door de gemeenschappelijke fundamentele principes van ons geloof, om een nobel en menslievend antwoord te geven aan de zware uitdagingen waar de wereld van vandaag voor staat, en om dit antwoord te baseren op het ideaal van het mensdom hernieuwd in Christus” (paragraaf 23).

Het is dus niet verwonderlijk te zien dat de Wereldraad voor Kerken een grote plaats inneemt in het preconciliair document (paragrafen 16-19 en 21). Het omschrijft “een gestructureerd inter-christelijk lichaam, ondanks het feit dat het niet alle Kerken en geloofsovertuigingen omhelst” (paragraaf 16) en spreekt tegelijkertijd van andere inter-christelijke organisaties en regionale lichamen, zoals de Conferentie van Europese Kerken en de Raad van Kerken uit het Midden-Oosten, en beklemtoont dat al deze oecumenische instituten “een belangrijke taak vervullen door de eenheid van de Christelijke wereld te promoten” (paragraaf 16). Terloops vermeldt het document dat het spijtig is dat de Orthodoxe Kerken van Georgia en Bulgarije zich terugtrokken uit de Wereldraad der Kerken in 1997 en 1998. Het erkent ook de inspanningen van die raad, na die terugtrekkingen, “om te antwoorden op haar verzoek omtrent de oprichting van de Speciale Commissie van Orthodoxe deelname aan de Wereldraad der Kerken, dat een mandaat kreeg van de inter-orthodoxe conferentie gehouden in Thessaloniki in 1998”. Dit leidde uiteindelijk tot de aanvaarding van het principe van consensus in het proces van het maken van beslissingen van de Wereldraad der Kerken en de vorming van het Permanente Comité voor Consensus en Samenwerking (paragraaf 17).

In het besef dat de Orthodoxe Kerk ontologisch de Ene, Heilige, Katholieke en Apostolische Kerk is (paragraaf 1), stelt het preconciliair document duidelijk dat “de deelname van de Orthodoxe Kerk aan de Wereldraad van Kerken niet betekent dat zijn de notie ‘gelijkheid van geloofsbelijdenissen’ aanvaardt, noch dat zij de eenheid van de Kerk beschouwt als een interconfessioneel compromis” (paragraaf 18) en dat “de deelname aan de Wereldraad gebaseerd moet zijn op het principe artikel van haar Constitutie, dat het lidmaatschap enkel toelaat aan die Kerken en Geloofsbelijdenissen die de Heer Jezus Christus erkennen als God en Heiland – volgens de Schriften – en de Drie-Ene God belijden, Vader, Zoon en Heilige Geest zoals gesteld in het Credo van Nicene-Constantinopel” (paragraaf 19). Bovendien benadrukt het document dat “de ecclesiologische vooronderstellingen van de Verklaring van Toronto uit 1950, ‘Over de Kerk, de Kerken en de Wereldraad van Kerken’, van doorslaggevend belang zijn voor de Orthodoxe deelname in de Raad. Het is daarom duidelijk dat de Wereldraad der Kerken op geen enkele manier een ‘super-Kerk’ vormt” (paragraaf 19).

Het document drukt ook de steun uit voor de Commissie van de Wereldraad die zich buigt over Geloof en Orde, gesticht in 1927, door te stellen dat het “haar theologische bijdrage tot op vandaag met grote interesse volgt”, en onderlijnt dat de theologische documenten van de Commissie “ontwikkeld werden met een aanzienlijke deelname van orthodoxe theologen en een prijzenswaardige stap voorwaarts zijn in de Oecumenische Beweging voor de toenadering tussen de Kerken” (paragraaf 21).

Alhoewel het document stelt dat de Orthodoxe Kerk de ware Kerk is, erkent het toch het bestaan van andere Christelijke Kerken, niet in gemeenschap met haar, en benadrukt de noodzakelijkheid om met hen tot een theologisch dialoog te komen om de eenheid te herstellen: “De Orthodoxe Kerk erkent het historisch bestaan van andere Christelijke Kerken en Geloofsbelijdenissen die niet met haar in gemeenschap leven en gelooft dat hun aansluiting met hen zou moeten gebaseerd zijn op een snelle en objectieve uitklaring van alle kerkelijke onderwerpen, in het bijzonder hun algemene lering over sacramenten, genade, priesterschap en apostolische opvolging. In dit kader, om theologische en pastorale redenen, heeft de Orthodoxie haar dialogen met verschillende Christelijke Kerken en Geloofsbelijdenissen, en ook haar deelname in het algemeen aan de Oecumenische Beweging vandaag, op een positieve manier ervaren” (paragraaf 6). Het ziet in deze dialogen de noodzaak tot synergie tussen de menselijke inspanningen en de genade van God: “terwijl de Orthodoxe Kerk praat met andere Christenen, onderschat zij de uitdagingen niet die ermee gepaard gaan; niettemin gaat zij op die uitdagingen in op de reis naar wederzijds begrip van de Traditie van de oude Kerk, in de hoop dat de Heilige Geest, ‘Die het hele instituut van de Kerk bijeenhoudt’, zal aanvullen wat er nog ontbreekt” (paragraaf 8).

Het preconciliair document benadrukt ook de noodzaak voor alle Orthodoxe Autonome Kerken om aanwezig te zijn en deel te nemen aan de Panorthodoxe bilaterale dialogen gehouden onder de leiding van de Oecumenische Patriarch met alle Christelijke Kerken en Geloofsbelijdenissen. Het staat er zo: “In het geval dat een of andere lokale Kerk geen afgevaardigde wil aanduiden voor een bepaalde dialoog of een van die sessies, gaat de dialoog nog altijd verder als de beslissing niet Panorthodox is. Voor de start van iedere sessie of dialoog, moet het Orthodox Comité van de dialoog de afwezigheid bespreken van de lokale Kerk ten teken van harmonie en eenheid van de Orthodoxe Kerk” (paragraaf 9). Het document stelt tegelijk dat “de problemen die op tafel komen tijdens de theologische discussies binnen de Verenigde Theologische Commissie niet altijd een voldoende basis zijn voor enige lokale Orthodoxe Kerk om unilateraal haar vertegenwoordiger terug te roepen of zich definitief terug te trekken uit de dialoog”, en het stelt duidelijk dat de terugtrekking van een Orthodoxe Autonome Kerk moet vermeden worden (paragraaf 10).

Volgens het preconciliair document, “valt het einde van een officiële theologische dialoog samen met de afronding van het relevante werk van de Verzamelde Theologische Commissie. Op dat ogenblik moet de Voorzitter van de Inter-Orthodoxe Commissie een rapport voorleggen aan de Oecumenische Patriarch, die, met instemming van de Primaten van de Lokale Orthodoxe Kerken, de conclusie van de dialoog mededeelt. Een dialoog wordt niet als volledig beschouwd alvorens het als zodanig bekendgemaakt is door een Panorthodoxe beslissing” (paragraaf 14). Het is “Op de succesvolle conclusie van het werk van een theologisch dialoog” dat “het herstel van ecclesiastische eenheid mag aangekondigd worden die volgt op een unanieme Panorthodoxe beslissing door alle lokale Orthodoxe Kerken” (paragraaf 15).

Een andere zeer belangrijke verklaring in dit preconciliair document is dat “de richtlijnen voor het voeren van theologische dialogen tussen Orthodoxe Kerken en andere Christelijke Kerken en Geloofsbelijdenissen altijd zullen afgeleid zijn van de canonieke criteria van de vastgelegde Tradities van de Kerk (Canon 7 van het Tweede Oecumenisch Concilie en Canon 95 van het Vijfde Oecumenisch Concilie)” (paragraaf 20). Deze twee canons, en vooral de tweede, zijn van enorm belang aangezien ze in feite de basis criteria formuleren over de praktijk van het doopsel met of zonder Trinitaire formule om de kerkelijkheid te kunnen vaststellen van groepen die zich afgescheurd hebben voor het kerkelijk lichaam en zo te kunnen vaststellen of zij al dan niet moeten opnieuw gedoopt worden wanneer ze terugkomen in gemeenschap met de Kerk [6]. En dus, volgens Canon 95 van het Vijfde Oecumenisch Concilie, moeten Arianen, Macedoniërs, Katharen, Aristeri, Tetradieten en Apppoliniariërs aanvaard worden bij het voorleggen van hun geloofsbelijdenis en hun afzwering van elke ketterij door hun zalving met het heilige oliesel, in tegenstelling tot Paulianisten, Enomenianen, Montanisten en Sabellianen die opnieuw moeten gedoopt worden, terwijl Manicheanen, Valentinianen, Marcionieten, Nestorianen, Eutuchianen, Dioscorieten, Severianen en alle gelijkaardige ketters hun geloofsbelijdenis mogen afleggen en elk van hun eigen ketterijen moeten afzweren om deel te mogen nemen aan de Eucharistie. En dus, als de heilige canons van de Orthodoxe Kerk niet voorschrijven dat sommige ketters moeten herdoopt worden, hoe kan de Orthodoxe Kerk vandaag dan Christenen verplichten zich te laten herdopen die zich bij hen willen vervoegen en die van Kerken kome, die niet in gemeenschap zijn met haar, maar niettemin, nooit door een Kerkraad veroordeeld werden als ketters?

Wat de fundamentalistische en anti-oecumenische strekkingen betreft binnen de Orthodoxe Kerk, herinnert het preconciliair document eraan dat “de Orthodoxe Kerk elke inspanning om de eenheid te breken van de Kerk, ondernomen door groepen onder het voorwendsel de ware Orthodoxie te bewaren of te verdedigen, beschouwt als veroordelingswaardig”, aangezien “enkel conciliariteit altijd de passende en finale rechter in zaken van geloof in de Kerk het authentieke Orthodoxe geloof kan bewaren” (paragraaf 22). In feite werd dit conciliaire principe ook aangehaald door de Patriarchale en Synodale Encycliek van de Oecumenische Patriarch Bartolomeus op de Conventie van de Heilige en Grote Raad der Orthodoxe Kerken, uitgegeven op de zondag van de Orthodoxie op 20 maart 2016. “Het onderscheid tussen waarheid en leugen – orthodoxie en ketterij – is niet altijd gemakkelijk te onderscheiden. Zelf ketters geloofden en blijven geloven, dat zij de waarheid bezitten; meer nog, er zullen er altijd zijn die, hen die niet akkoord gaan met hun standpunt, als ‘ketters’ zullen beschouwen. Buiten een conciliaire beslissing, is het onderscheid tussen orthodoxie en ketterij niet mogelijk. De dogma’s van de Kerk en de heilige canons dragen zegel van conciliariteit. Orthodoxie is de conciliaire Kerk” [7].

Reacties op het preconciliair document

Het document met als titel “De relaties van de Orthodoxe Kerk met de rest van de Christelijke wereld” is stellig het preconciliair document dat de meeste reacties wist uit te lokken binnen de Orthodoxe Kerk. Leken, kloosterlingen, professors theologie, priesters, bisschoppen, en zelfs lokale synoden gaven commentaar en harde kritiek op het document.

Alle reacties kunnen gemakkelijk gebundeld worden in drie punten: 1) het is niet nodig de eenheid van de Kerk te hertstellen (zoals weergegeven in de artikelen 4, 5, 7, 12, 18 en 24), aangezien de enig mogelijke manier is dat de ketters en afgescheurde gelovigen terugkeren naar de ene Kerk, welke de Orthodoxe Kerk is, door berouw. Daarom wordt het gebed van de Orthodox voor “eenheid van allen” geïnterpreteerd als een gebed voor die mensen, opdat zij mogen terugkeren naar de ware Kerk; 2) er zijn geen Kerken en geen Christelijke Geloofsbelijdenissen (zoals gesteld in het document in de artikelen 6, 16, 18, 19 en 20) buiten de Orthodoxe Kerk, die de enige ware Kerk is; 3) daarom bestaat er geen “Christelijke wereld” (zoals vermeld in de titel van het document en de artikelen 8, 16 en 24) buiten de Orthodoxe Kerk.

Dergelijke hevige en uitdagende uitspraken die gedaan werden tijdens de laatste maanden in verschillende delen van de Orthodoxe Kerk tonen spijtig genoeg niet alleen onwetendheid over de geschiedenis en de ontwikkeling van de oecumenische relaties en de bilaterale gesprekken in de twintigste eeuw, maar ook een totale onwetendheid over geschiedenis, theologie en canonieke wetgeving.

De argumentering van de zogenoemde “strijders tegen de ketterij van de oecumene” is zeker gebaseerd op een letterlijke interpretatie van de fameuze woorden van Cyprianus van Carthago “Extra Ecclesiam nulla salus”, wat tussen haakjes niet aanvaard werd door de heilige Augustinus die het bestaan van sacramenten buiten de Kerk wel erkende. Natuurlijk, zolang wij de charismatische grenzen van de Kerk gelijkstellen met de canonieke grenzen van de Orthodoxe Kerk, zoals de verdedigers van dergelijke uitlatingen doen, kan men geen Christenen en Kerken zien buiten de Orthodoxe Kerk.

Niettemin, in een oecumenische context die maar net geboren is, heeft de grote Orthodoxe theoloog en patrologie kenner Georges Florovsky de kwestie onderzocht der grenzen van de Kerk. Hij schreef hierover een beroemd artikel in 1933 [8], dat de meest criticasters van het preconciliair document duidelijk niet gelezen hebben. Na de studie van de canonieke traditie van de Orthodoxe Kerk, noteerde Florovsky dat er omstandigheden zijn waar de Kerk erkent dat sacramenten kunnen gecelebreerd worden buiten haar strikte canonieke grenzen. Dit is het geval aangehaald door de canons 7 van het Tweede Oecumenisch Concilie en 95 van het Vijfde Oecumenisch Concilie, waar een duidelijk onderscheid wordt gemaakt tussen de ketters die moeten herdoopt worden en die welke niet moeten herdoopt worden. Daarom stelde Florovsky voor om de woorden van Cyprianus als volgt om te draaien: “Waar de sacramenten uitgevoerd worden, daar is de Kerk”, met dien verstande dat de sacramenten die als geldig beschouwd worden onder de ketters of de afgescheurde gelovigen van de Kerk zelf komen, waardoor zij een band blijven hebben met de Kerk, vooral wanneer zij wensen terug te keren naar de volledige eenheid met de Kerk.

Naast de theologische bezinning over de notie der grenzen van de Kerk, schijnen de tegenstanders van de relaties der Orthodoxe Kerk met de rest van de Christelijke wereld alle gesprekken en beslissingen te willen negeren die in de tweede helft van de twintigste eeuw gemaakt werden op de Panorthodoxe Conferenties van Rhodos (1961, 1963 en 1964) en Chambésy (1968). Inderdaad de eerste Panorthodoxe Conferentie van Rhodos (1961) heeft de verwantschap benadrukt, die toen bestond tussen de Orthodoxe en de Anglicaanse Kerk, en moedigde relaties met de Rooms Katholieke Kerk aan. Twee jaar later besliste de Tweede Panorthodoxe Conferentie van Rhodos (1963) om Orthodoxe waarnemers te zenden naar het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) en raadde aan om een dialoog te beginnen met de Rooms Katholieke Kerk op gelijk niveau. De Derde Panorthodoxe Conferentie van Rhodos (1964) herbevestigde de noodzaak om in dialoog te treden met de Rooms Katholieke Kerk, de Anglicanen en de Oude Katholieken. Tenslotte stelde de Vierde Panorthodoxe Conferentie van Chambésy (1968) dat het gunstig zou zijn er naar te streven de relaties met de Kerk van Rome te herstellen en een dialoog aan te gaan met de Lutheranen, en richtte zij, in dit perspectief, inter-orthodoxe comités op voor een theologisch dialoog met die Kerken en Geloofsbelijdenissen.

Een ander zeer belangrijk en betekenisvolle gebeurtenis dat vaak genegeerd wordt niet alleen bij de tegenstanders van de deelname der Orthodoxe Kerk aan de Oecumenische Beweging, ma    ar door vele Orthodoxen in het algemeen, is de opheffing van de banvloeken van 1054 tussen de Kerken van Rome en Constantinopel op het einde van het Tweede Vaticaans Concilie, op 7 december 1965. Zolas de kerkhistoricus en canon kenner Vlassios Phidas schrijft, “het is duidelijk, vanuit een canoniek oogpunt, dat deze kerkelijke situatie van de breuk van communie (ακοινωνησία), duidelijk onderscheiden is van de staat van een voltooid schisma, aangezien door de opheffing van de banvloeken van 1054, wij ons nu in de situatie bevinden van voor de oplegging” [9]. Daarom, als de Kerk van Rome en de Kerk van Constantinopel nu in een staat van breuk van communie zijn (ακοινωνησία), te wijten aan historische gebeurtenissen en theologische meningsverschillen, terwijl beide zijden vandaag de volledige kerkelijk communie wensen te herstellen, hoe kunnen dan sommigen het lef hebben, zelf door de stem van een lokale synode, de Kerk van Rome niet te erkennen als een Kerk, of haar leden beschouwen als afgescheurde gelovigen, of zelfs als ketters?

De Heilige en Grote Raad van de Orthodoxe Kerk, zal zeker en vast, en vooral door haar document getiteld “De relaties van de Orthodoxe Kerk met de rest van de Christelijke wereld” van cruciale oecumenische betekenis zijn. Daarom worden niet alleen de Orthodoxen, maar alle Christenen opgeroepen om te bidden, opdat de Heilige Geest de vader van de Raad moge bezielen en leiden. En in verband met de toekomst van de oecumene, laten wij de woorden indachtig zijn van wijlen Metropoliet Damaskinos Papandreoe, die de eerste secretaris was voor de voorbereiding van de Heilige en Grote Raad der Orthodoxe Kerk: “De toekomst van de oecumene bestaat in de missie van de Kerken, die hen vereenzelvigen met de Ene, Heilige, Katholieke en Apostolische Kerk, om te zoeken naar Kerken buiten hun eigen canonieke grenzen” [10]. Dit is precies wat het preconciliair document doet dat wij hebben voorgelegd. Wij hopen dat het goed zal ontvangen worden door de Raad zodat het evangelisch bevel kan vervuld worden dat “allen mogen één zijn” (Joh. 17, 21).

Aartsbisschop Job van Telmessos, permanente vertegenwoordiger van het Oecumenisch Patriarchaat bij de Wereldraad der Kerken

[1] Patriarchaal en Synodale Encycliek van de Oecumenische Patriarch uit 1902. G. Limouris (Ed.), Orthodoxe zienswijze omtrent Oecumene. Geneve: WCC Publicatie, 1994, p 2-3

[2] Ibidem p 3

[3]Cf: https://www.holycouncil.org/-/rest-of-christian-world?inheritRedirect=true&redirect=%2F&_101_INSTANCE_M8gWCQe69nZW_languageId=en_US

[4] Encyclek van het Oecumenisch Patriarchaat van 1920. G. Limouris (Ed.), Op. cit. p. 9

[5] Ibidem p. 11

[6] Cf.: V. Phidas, “Doop en Ecclesiologie”, The Ecumenical Review 54 (2002), p. 39-47; Id. “Το κύρος του βαπτίσματος των αιρετκών και το ζήτημα του αναβαπτίσματος”, Orthodoxia 11 (2004), p. 421-456

[7] https://www.patriarchate.org/-/patriarchike-kai-synodike-enkyklios-epi-tei-synklesei-tes-agias-kai-megales-synodou-tes-orthodoxou-ekklesias?inheritRedirect=true&redirect=%2Fpatriarchal-encyclicals-proclamations&_101_INSTANCE_fEZFt85tpm4T_languageId=en_US

[8] G. Florovsky, « The limits of the Church », Church Quarterly Review 117 (233) 1933, p. 117-131. See also : J. Famerée, « Les limites de l’Église : canoniques ou charismatiques ? », Le concile Vatican II et l’Église orthodoxe, (Analecta Chambesiana 5), Chambésy, 2015, p. 116-130.

[9] V. Phidas, « Les conséquences de la levée des anathèmes », », Le concile Vatican II et l’Église orthodoxe, (Analecta Chambesiana 5), Chambésy, 2015, p. 103-115

[10] Métropolite Damaskinos Papandréou, « Les dialogues œcuméniques de l’Église orthodoxe hier et aujourd’hui », Les dialogues œcuméniques hier et aujourd’hui (Études théologiques 5), Chambésy, 1986, p. 50.