Met de aanbeveling van Metropoliet Athenagoras en op uitnodiging van Katia Novikova uit Oekraëne hebben wij met onze Orthodoxe parochie van Brugge aanvaard om deze uitzonderlijk mooie film te vertonen in Brugge.
Op dinsdagavond 22 oktober 2024 liep het auditorium van het Grootseminarie te Brugge bijna vol met meer dan 100 deelnemers. Vader Bernard – rector van de Orthodoxe parochie van Brugge – verwelkomde de deelnemers en gaf een korte inleiding op de film en over de Agion Oros, de Heilige Athosberg.
Het bergachtige schiereiland van de Heilige Athosberg ligt in Chalkidiki, in het noorden van Griekenland. De Heilige Berg is een autonoom en onafhankelijk grondgebied van 330 km² en bevat twintig grote orthodoxe kloosters die onder de directe jurisdictie van de Oecumenische Patriarch van Constantinopel staan. Hun geschiedenis gaat terug tot de Middeleeuwen en ze houden zich nog steeds aan de Byzantijnse voorouderlijke riten. De Heilige Athosberg is tevens een geestelijk en cultureel centrum van de Byzantijnse kerk. De kloosters bezitten een schat aan oude manuscripten en boeken. Tot de kunstvoorwerpen behoren fresco’s, mozaïeken en miniaturen, relikwieën van belangrijke heiligen maar ook unieke sets van pictogrammen, reliekhouders, borduurwerk en liturgische voorwerpen.
De film ‘Where are you, Adam?’ van de Oekraïense diaken en filmproducent Alexandr Plyska speelt zich af in het oude Dochiariou-klooster aan de westelijke grens van de Athosberg. Momenteel leven er in dit klooster nog ongeveer vijftig monniken. Over de documentaire zegt hij : “In stilte met de monniken samen zijn, dat is wat we beoogden.”
Diaken Aleksandr Plyska (Kiev ° 1975), producent van de film
Diaken Aleksandr bezocht de Heilige Athos voor het eerst in 2000 en raakte bevriend met geronda Gregory, de higoumen of overste van het klooster Dochiariou. Onder de indruk van het leven van de monniken aldaar wist hij er de abt mee te krijgen in het project van de documentaire. Aleksandr leidde zelf de film in met een presentatie van ongeveer tien minuten. Na acht jaar kreeg hij toestemming om te filmen en na vier jaar filmen bleef tachtig uur aan materiaal over; dit werd gemonteerd tot een film van tachtig minuten.
Hij moest werken zonder sponsors. Maar de liefde voor het project en het verlangen om te slagen, compenseerden dat. “Het territorium van de mens is heilig.”, zo vervolgt hij. “Gevoelens van anderen zijn het geheimste terrein op aarde. Met de film wilden we de levensruimte van de monniken op Athos absoluut niet verstoren maar er enkel getuige van zijn. We wilden de stilte juist bewaren. In stilte samen zijn met de monniken, dat is wat de film beoogt.” De orthodoxe diaken benadrukt nog eens: “Alles in de film is echt. Er is niks in scène gezet.”
Wanneer het zaallicht doofde, zette Plyska een lied in. Het was ‘Het grote vastenlied’. De aanwezigen in het auditorium werden muisstil, en zo kon de film beginnen.
De monastieke stilte van Mount Athos
Monastieke stilte beheerst het monnikenleven op Heilige Athosberg. ”De stilte beroert de snaren van de zaal’’, zegt de filmmaker Aleksandr Plivka.
“Wat is het prachtig als je in je leven je eigen kruis draagt”, zegt hegoumen (overste) geronda Gregory in de film. Lijdende aan diabetes heeft de hegoumen nog maar kort te leven. Bij het overzien van zijn leven bekent hij spijt te hebben priester en higoumen geworden te zijn. “Maar het leven is niet wat je wil maar wat je krijgt.”, erkent hij.
De openingsscène
De openingsscène van ‘Where are you, Adam?’ toont een donkere kapel. Er klinkt ingetogen gezang en er brandt enkel kaarslicht. Het volgende beeld toont wuivende maïs in de wind.
De camerabeelden tonen twee belangrijke aspecten van het leven van de monniken in het klooster Dochiariou op de Heilige Athosberg: bidden en werken. Je ziet ze groenten schoonmaken, een vers gevangen vis doormidden snijden, mortel maken voor een muur die tegen de zee moet beschermen, timmeren, smeden, brood bakken en de olijfoogst verwerken. Eén monnik zorgt voor het ongelofelijk grote aantal katten. De extreme fysieke arbeid wordt afgewisseld met gebed.
In de film worden beelden van de natuur afgewisseld met het bijna onophoudelijke werk en gebed van de monniken. Zij streven naar een ritmische band tussen de mens en de natuurlijke wereld, die verwijst naar het ‘onbedorven’ Paradijs van Adam vóór de zondeval.
Het juweel van deze rijke Byzantijnse omgeving zijn dan ook de monniken zelf. Hun levens dat, zoals bij ieder mens, gevuld is met vreugde, hoop en gebed maar ook met teleurstelling en zwakheid. De beelden van het kloosterleven zijn vol authentieke personages en alledaagse heiligen, en ze komen tot ons, bevrijd van de routine van het alledaagse.
We zien van dichtbij de geloften van een monnik.
De overste legt zijn handen op het hoofd van een jongeling, biedt hem sandalen aan en brengt hem een tonsuur aan door kruisgewijs 4 stukjes haar te knippen van zijn hoofdhaar. “Je treedt in via mijn handen, hoofd en hart.” Het Kyrie Eleison gezongen door alle monniken weerklinkt in de kerk. Er zijn rust- en stiltemomenten, zowel onder de monniken als in de filmmontage, en dat zorgt voor een grote intensiteit, een sterke beleving.
Geronda – higoumen Gregory, hoofdpersoon in de film
Geronda Gregory, die het meest aan het woord is in de film, vertelt open over zijn worstelingen en angsten. Zijn tranen vloeien veelvuldig. Het einde van zijn leven valt hem zwaar. “Goede werken worden slechts met pijn en moeite voltooid. Ik blijf tot mijn laatste adem in het klooster.” En even later: “Ik hoef het hoe en waarom niet te begrijpen. God weet het. Ik draag mijn lot met geduld. Dat heb ik hier op de berg geleerd.”
De monniken vieren Pasen, het Feest der Feesten, het belangrijkste feest in de orthodoxe Kerken. Op dat ogenblik zijn er bezoekers en er wordt een grap uitgehaald met een houten ei. Even later begint het te sneeuwen. Een monnik speelt piano.
Op een bepaald ogenblik wordt de filmtitel verklaard: “In het paradijs heeft God aan Adam gevraagd waar hij was. Berouw is de enige weg terug naar Christus.”
‘Where are you, Adam?’ laat je intiem en van dichtbij getuige zijn van een verborgen wereld. Zo intiem zelfs, dat het soms bijna ongemakkelijk wordt. Bovenal mag je als kijker voor even onderdeel zijn van de levenssfeer van de monniken. Een voorrecht voor alle toeschouwers van deze prachtige en adembenemende film.
Slot en Dankwoord
Na de film moesten vele mensen even bekomen; het was een ontroerend mooi en aangrijpende film. Dit was ook te merken aan de complete stilte in het auditorium.
De beelden over de inzet van de monniken in hun dagelijks leven raakten onze ziel. Soms lijkt dit niet meer van deze tijd is, maar op de Athosberg is dit een vruchtbare levensstijl, het beantwoordt aan een grote nood.
Vader Bernard dankte na afloop mevrouw Katja Novikova die uit Woerden in Nederland gekomen was om de film tot hier te brengen, als ook de medewerkers van het Grootseminarie voor de goede samenwerking en voor de mooie infrastructuur waarvan we gebruik van konden maken.
Voor diegenen die het nog wensten, was er nog een gelegenheid om samen een glaasje te drinken en elkaar te ontmoeten.
Dank aan alle aanwezigen; hopelijk hebben jullie van de film genoten. Een bijzonder woord van dank aan diaken en producent Aleksandr Plyska, cineast Aleksandr Zaporoshchenko, alsook aan geronda Gregory zaliger gedachtenis en zijn monniken voor deze uitzonderlijke getuigenis vanop de Heilige Athosberg.
Enkele bedenkingen bij de film van enkele deelnemers
Hartelijk dank voor de gastvrijheid bij de filmavond gisteren 22 oktober 2024 in het Grootseminarie te Brugge. Wij vonden het een voorrecht en eer dit te hebben meegemaakt. We moesten snel naar huis en daarom heb ik helaas geen passend afscheid kunnen nemen. Maar wees ervan overtuigd dat we allen onder de indruk waren van de film.
Ikzelf zou graag dit meegeven als indruk, nu de herinnering nog vers is:
We waren allen gegrepen door de speciale inkijk in het leven van deze godvruchtige mensen op de berg Athos. Opmerkelijk hoe de monniken het evenwicht vinden tussen bidden en werken. Even speciaal is het om een eenmalige kijk te krijgen in het dagelijkse leven van de kloosters. Het doet je nadenken over onze inzet, doel en motivatie van ons geloof. Het noopt tot zelfonderzoek, waarbij we eerlijk nadenken over onze mogelijkheden om Gods Koninkrijk te bevorderen. Zouden wij dezelfde offers kunnen brengen om het dagelijkse leven te verzaken en ons onzelfzuchtig in te zetten voor God en het geloof? Het zien van deze film heeft veel losgemaakt. Ik zal nog lang nadenken hoe ik beter Gods werk hier in mijn regio kan bevorderen.
Nogmaals dank dat we erbij mochten zijn, en Gods rijkste zegen.
Benny Bonte
(Lid van de Oecumenische studie en gebedsgroep
van West-Vlaanderen)
We zijn heel blij dat we geweest zijn en waren ook onder de indruk van de film.
De film geeft een indrukwekkende inkijk in het dagelijkse leven van de monniken. De openingsscènes met de vele vormen van het dagelijkse (soms harde) werk, de wijding van de jonge monnik, de lastige momenten en het volhouden, de humor – het is een bijzondere documentaire die je nederig maakt. Ook de prachtige beelden, het besef van ontbering bij koude en sneeuw, de mooie muziekfragmenten, de kracht van de natuur, de bijzondere beelden van de zee en de wolken.
Ook bijzonder vonden we de uitgebreide inleiding op de film, dat was zeer goed om met de juiste blik naar de film te kijken.
Dankjewel!
Hilde Ingels Coördinator Amfora
“Adam, waar ben je?” (Genesis 3,9). Deze indringende vraag van God aan de eerste mens wordt ook aan ieder van ons gesteld. Ze is de titel geworden van een zeer beklijvende documentaire die een ware onderdompeling is in het monastieke leven op de Heilige Athosberg. De film raakt je tot in het hart van je ziel. Ze toont het leven zoals het is. God laat zich vinden in het hart van de realiteit en in al wat ons mensen eigen is, tot in de zonde toe.
Ik ben héél dankbaar dat het leven op de Heilige Athosberg, dat mij al jaren héél erg intrigeert, langs dit schitterende beeldmateriaal zich een stukje voor mij mocht openen. De werkelijkheid, die soms ook heel rauw kan zijn, toont zich in prachtige beelden van alle seizoenen van het leven, letterlijk en figuurlijk. Enkele monniken getuigen heel authentiek en brengen ons bij de kern van wie we als mens zijn.
De uitsprak van Abt Gregorius: “Iedere broeder is voor mij een kruis”, klonk mij eerst wat ‘negatief’ in de oren en toch raakte het mij héél diep. Is het immers niet juist in het teken van het Kruis dat licht doorbreekt, dat nieuw leven geboren wordt, dat genade mateloos aan ieder van ons gegeven wordt?
En waar ben ik dan, als mens?
Zuster Hannah Van Quakebeke osb –
Priorij Bethanië – Loppem
Allereerst: ik ben eenvoudig een leek. Mijn ervaring met klooster-gemeenschappen is beperkt. Letterlijk, zij houdt op waar op deuren en poorten te lezen staat “SLOT”! De documentairefilm over de H. Athosberg “Waar ben je, Adam?” van A. Zaporoschenko dwingt ons naar binnen in wel bepaald één van de vele kloosters van het schiereiland, het klooster Docheiariou…We mogen onze indrukken dus niet veralgemenen… En die indrukken zijn niet niets. Mijn oordeel waarschijnlijk al te ‘menselijk’!
Hoe gaat een gemeenschap van mensen die bewust kozen voor een eenzaam, enkel ‘Godzoekend’ leven, dagdagelijks om met mekaar, met de ‘wereld’, de ‘woestijn’, hun diepste verlangens …vreugdes en verdriet…Sommige passages in de film zijn keihard, schrijnend zelfs, andere ontroerend door hun eenvoud, weer andere laten een verlangen naar ‘schoonheid’ zien: in de liturgie, maar ook de monnik die helemaal alleen piano speelt… Het meest was ik nochtans getroffen door het getuigenis van de abt Geronda Gregory. Als ik hem goed begrepen heb, wijst hij er op dat onze ‘wereld’, hedendaagse wereld …maar eigenlijk is het van alle tijden…, de belangrijkste dimensie van ons ‘mens-zijn’ onze zoektocht naar Zin (God?) negeert, onderdrukt, ontkent…en dit vervangt door een ‘jacht’ op geld, macht en genot… De abt, Hegumen, wees erop dat dit noodzakelijk tot katastrofen leidt… Het was ook aangrijpend hoe hij ons, kijkers-luisteraars, liet delen in zijn persoonlijke twijfels… Terwijl ik naar hem luisterde, dacht ik plots aan een Grieks vers uit mijn schooltijd. De Griekse dichter Pindarus schreef in de 6de eeuw voor Chr.: “Wat is de mens en wat is hij niet? Een droom een schaduw is de mens… Maar, wanneer een goddelijke lichtstraal hem bereikt, wordt zijn bestaan helder en zoet als honing…”. We waren dinsdagavond heel even weer een beetje in Griekenland…
(R.L.)
“Ik hou van Het Woord, én van de wijze waarop velen expressie willen, durven, mogen en kunnen geven aan hun ervaring ermee of beleving ervan.
Hetzij door woorden (neergeschreven, uitgesproken of gezongen), hetzij door klanken, door beelden (bewegend in een film of verstild in een tekening of icoon).
Daarom keek ik ook verwachtingsvol uit naar ‘adam, waar ben je?’, een film waarover ex-theaterman, vriend en kluizenaar Jozef eeuwige gedachtenis bijzonder enthousiast was en bezield, zoals alleen hij dat kon, in zijn hutje te neerijnen bleef vertellen. En ook op dat punt had hij gelijk.
de film is een magistraal monument over het nederig en gehoorzaam leven in een klooster op de Heilige Athos, over de diepgang en verhevenheid van het orthodoxe geloof,
Over de wisselwerking tussen persoon(lijkheid) en spiritueel samenleven in een gemeenschap, over het raakvlak tussen tijdelijkheid en eeuwigheid, tussen herinnering en verwachting. De duidende woorden van de archimandriet, de uitstekende montage van de van-zelf-sprekende beelden en de bijzondere klankband, opvallend door de afwisseling van de muzikale fragmenten als natuurgeluiden en de vertelstem, maken de film tot een indrukwekkend geheel.
Nee nee, de film wekt niet een indruk, de film mààkt indruk als een impressie van wat waar en mooi en echt is, letterlijk: in-druk, een in-pressie, die sporen nalaat op het netvlies en op het hart en in de geest, beelden en gedachten die beklijven en in stilte blijven nazinderen. tot op de dag van vandaag.
Kortom: het was een Heer-lijke avond, bekroond met een kort moment van bezinning en gebed ter nagedachtenis van de archimandriet, die zijn klooster heeft opengesteld voor een filmploeg en die dag precies 6 jaar geleden het tijdelijke leven voor het eeuwige leven had ingeruild.
Met bijzondere dank aan Katia en vader Bernard voor hun uitnodiging en presentatie.
Nikodim
Verslag film Where are you Adam?
Onze familie was blij uitgenodigd te worden om de Griekse film “Where are you Adam?”, te bekijken in het prachtige en imposante Grootseminarie in Brugge. De film volgt het monastieke leven in het klooster Dogeiaríou op Athos.
Voor ons was het bijzonder omdat we Gerondas Gregory goed hebben gekend. We zijn allemaal – ik, de kinderen en kleinkinderen- door hem in de loop van de tijd gedoopt. Alexandra was als baby in Griekenland uiteraard reeds gedoopt. De doopplechtigheden vonden plaats in het door de Gerondas gestichte en door de monniken van Docheiaríou gebouwde satelliet vrouwen-klooster Panagia Theoskepastos te Sochos, niet ver van Thessaloniki.
Ik heb voor mijn doop voor het eerst kennisgemaakt met de Gerondas en het Docheiariou klooster. Het was een fantastische ervaring van rust en ingetogenheid. Dat is inmiddels meer dan twintig jaar geleden. De Gerondas was toen nog uiterst vitaal en had een zeer krachtige stem.
In de film was duidelijk vastgelegd dat het monastieke leven gebaseerd is op Bidden en Werken.
Ook werd mooi vertoond dat de inmiddels ziek zijnde Gerondas nog steeds charismatisch, vastberaden in zijn doelstellingen en zeer verbonden was met het doen en laten en welzijn van zijn monniken. Voor ons was hij altijd een Liefhebbende Geestelijke Vader.
Een van zijn doelstellingen was dat de jeugd nauwer bij het geloof moet worden betrokken. Hij voegde daarbij altijd toe dat dit voor de ouders veel werk, geduld en doorzettingsvermogen vereiste.
Onze kinderen begrepen niet veel van wat hij zei. Maar zij zagen altijd wel zijn vriendelijke gezicht en lachende ogen.
Aan het eind van de film, na de beschouwing van Vader Bernard, sloot hij af door te wijzen op het bijzondere feit dat de overlijdensdatum van de Gerondas die samen viel met de vertoningsdatum van de film. Een herdenkingsdienst voor de overledene was een waardig en passende afsluiting van de indrukwekkende film.
De avond werd afgerond met een gezellig samenzijn en een drankje. Wij bedanken Vader Bernard voor het inspirerende initiatief en zijn altijd hartelijke ontvangst.
Mattheus Lavën
