Onze Oecumenische Patriarch Bartholomeos
Officieel op bezoek in de Benelux
Zijn Alheiligheid onze Oecumenische Patriarch BARTHOLOMEOS, «primus inter pares» van het orthodox episcopaat, was van 11 tot 18 november 1994 in de Benelux, en dit ter gelegenheid van de 25e verjaardag van de oprichting van ons Aartsbisdom, het «Aartsbisdom van België en Exarchaat van Nederland en Luxemburg». Onze Oecumenische Patriarch was vergezeld van HH.EE. de Metropolieten FOTIOS van Imbros en Tenedos, KONSTANTINOS van Derka, KYRILLOS van Gortyna en Arkadia en MELITON van Philadelphia, alsook van de Groot Aartsdiaken CHRYSOSTOMOS, de Derde Diaken TARASIOS, Moeder IAKOVI en nog een achttal leken.
Aankomst
Z.A. de Oecumenische Patriarch Bartholomeos en Metropoliet Panteleimon van België
Bij zijn aankomst in Zaventem, op vrijdag 11 november, werden Patriarch BARTHOLOMEOS en zijn gevolg ontvangen door Metropoliet PANTELEIMON van België en Exarch van Nederland en Luxemburg, een twaalftal orthodoxe bisschoppen van het omliggende, een dertigtal priesters en diakens, vertegenwoordigers van de christelijke Kerken, een afgevaardigde van de Belgische regering, alsook door een menigte gelovigen.
Bij zijn aankomst verklaarde de Patriarch de draagwijdte van zijn bezoek : «Het is onze bedoeling om zoveel mogelijk de morele steun te tonen en de zege van de Apostolische Kerk van Konstantinopel, Eerste Zetel onder de orthodoxen, en dit niet alleen voor het welzijn van het Verenigd Europa, maar voor de hele wereld».
Doxologie
‘s Namiddags van diezelfde dag werd de Oecumenische Patriarch op buitengewoon plechtige wijze onthaald door de Orthodoxe Gemeenschap van ons land in de Kathedraal van de Heilige Aartsengelen te Brussel. Hiervoor had een belangrijke vertegenwoordiging van het Aartsbisdom verzameld, met voorop al zijn priesters en diakens, reeds meer dan dertig. Natuurlijk waren er – naast de leden van het patriarchaal gevolg en de lokale Metropoliet PANTELEIMON – ook tal van andere orthodoxe hiërarchen : de Metropolieten JEREMIAS van Frankrijk, AVGOUSTINOS van Duitsland, PANTELEIMON van Attiki, TIMOTHEOS van Korfoe en SPYRIDON van Italië, de Aartsbisschoppen SIMON van Brussel en België en SERGE van Evkarpia, en de Bisschoppen MAXIMOS van Evmenia, CHRYSOSTOMOS van Pamfilos, STEFANOS van Nazianze en EVMENIOS van Levkis. Ook een tiental Rooms-katholieke bisschoppen waren er heen gekomen, w.o. Kardinaal Godfried DANNEELS, en de vertegenwoordigers van de Protestantse en Anglikaanse Kerken, resp. Dominee VANESCOTE en Kanunnik Cameron WALKER. Verder waren er ook vertegenwoordigers van de Belgische en Griekse overheden, van het Europees Parlement en andere internationale organisaties.
Z.A. de Oecumenische Patriarch Bartholomeos
In zijn toespraak verklaarde de Patriarch dat «zijn bezoek een vredesbezoek is en een uitdrukking van goede wil, van eerbetoon en van liefde voor ieder van jullie». Vervolgens dankte hij God voor de 25 voorbije jaren van het Aartsbisdom van België. Hij uitte tevens zijn vertrouwen op de jeugd, die de «trots en hoop is van de Kerk». Ook wendde hij zich tot de vertegenwoordigers van de andere christelijke kerken en religieuze gemeenschappen en dankte hen voor de goede samenwerking. Een woord van dank richtte hij tevens aan de Belgische regering voor de erkenning van de Orthodoxe Eredienst, in 1985. Tot slot suggereerde Patriarch BARTHOLOMEOS dat voortaan orthodoxen en andere christenen samen de gedachtenis zouden vieren «van Heiligen en Martelaren van de Onverdeelde Kerk».
Receptie
Nadien volgde een grote receptie die plaatshad in het Gouvernementeel Paleis van de Provincie Brabant. Zeshonderd genodigden, vooraanstaanden, bisschoppen, priesters, diakens, monniken, monialen, vertegenwoordigers van alle Parochies, enz. waren er bijeen gekomen om eer te betonen aan het Ereprimaat van de Orthodoxie, om er één voor één zijn zegen te ontvangen en enkele woorden met hem te wisselen, en om er gekenden en anderen te begroeten.
Bezoek aan een Nederlandstalige Orthodoxe Parochie
Zaterdagochtend 12 november bracht onze Oecumenische Patriarch BARTHOLOMEOS en zijn gevolg een officieel bezoek aan onze Parochie van de Heilige Apostel Andreas te Gent, waar hij verwelkomd werd door Aartspriester IGNACE en de vele Parochianen die er voor de gelegenheid samengekomen waren. De kerk was veel te klein, zodat velen tot op straat stonden.
Een «oecumenische gebedsviering» te Mechelen
s’Namiddags trok de Patriarch en zijn gezelschap naar Mechelen voor een «oecumenische gebedsviering» en een persoonlijk onderhoud met Kardinaal Godfried DANNEELS, Aartsbisschop van Mechelen-Brussel.
Honderden orthodoxen hadden zich van Brussel en elders naar Mechelen begeven om mede de Sint Romboutskathedraal te laten vollopen. Centraal zaten de «eerste onder de gelijken» van de Orthodoxie, Oecumenisch Patriarch BARTHOLOMEOS, en Kardinaal DANNEELS, die omringd waren van de vertegenwoordigers van de overige christelijke kerken, evenals van tal van orthodoxe en Rooms-katholieke bisschoppen.
Ontvangst van Z.A. de Oecumenische Patriarch Bartholomeos door Kardinaal Danneels
In naam van het episcopaat en de gelovigen van de Rooms-katholieke Kerk, verwelkomde Kardinaal DANNEELS de Oecumenische Patriarch, die hij zijn «dierbare broeder in het geloof» noemde, en nodigde allen uit God dank te zeggen voor de «echte verbondenheid» en de «oecumenische zorg» van de respectievelijke Kerken. Hij bracht in herinnering hoezeer zijn voorganger, Kardinaal MERCIER, in Mechelen een pionier was van de toenadering tussen de Kerken. In dit verband verwees hij naar de «Mechelse gesprekken» van de jaren twintig, die het begin betekenden van een dialoog tussen de Anglikaanse en Rooms-katholieke Kerken. In zijn inleidende woorden zei Kardinaal tenslotte nog, dat «wij hier vooral samen zijn uit gehoorzaamheid aan het grote gebod van de Heer, die ons aanbeveelt te bidden voor de eenheid».
Patriarch BARTHOLOMEOS dankte op zijn beurt de Kardinaal voor zijn warm en broederlijk onthaal. Vaststellend dat de christenen nog niet ver staan op de weg naar de eenheid, benadrukte de Patriarch dat «de tijd gekomen is om op een diepgaander wijze te zoeken naar de geest van Pinksteren, die de Heilige Geest Zelf is». Hierop nodigde hij de christenen uit vooruitgang te boeken op de weg naar de eenheid, en hij liet hen reeds van tevoren proeven van de voornaamste vruchten van de eenheid : «de communio met God», waaruit «volmaaktheid» van het dagelijks leven zou moeten ontspringen en bijgevolg ook een getuigenis van de «ontvangst door de wereld van het Evangelie van redding en liefde van God voor alle mensen». Volgens de Patriarch moeten het Oude en het Nieuwe Rome (Konstantinopel) meer dan ooit de handen in elkaar slaan met het oog op de eenheid, niet alleen op theologisch vlak, maar ook in het leven zelf van de christelijke gemeenschappen. «Waarom zoveel traagheid?», riep hij uit.
De aanwezigen baden tenslotte voor de eenheid van de Kerk en voor de vrede in de wereld, in het bijzonder in het voormalige Joegoslavië, Rwanda en Zaïre. Het gebed werd gevolgd door de uitwisseling van de vredeskus en door het Onze vader. Na de viering werd Patriarch BARTHOLOMEOS ontvangen door Kardinaal DANNEELS voor een persoonlijk onderhoud, terwijl genodigden vergast werden op een buitengewone receptie.
Sint-Egidius Antwerpen
s’Avonds bracht Oecumenisch Patriarch BARTHOLOMEOS nog een bezoek aan de Rooms-katholieke St.Egidiusgemeenschap te Antwerpen, een lekengemeenschap die het daglicht zag in studentenkringen in Rome in 1968 en zich vooral inzet voor de armen en voor de vrede. Hij werd er opgewacht door ongeveer 300 gelovigen, hoofdzakelijk jongeren. De Patriarch woonde er een korte gebedsdienst bij. Hij verklaarde zich tevreden dat de bedoeling van zijn bezoek – nl. als aanmoediging – goed begrepen werd. Verder zei hij dat het enthousiasme van de jongeren van de gemeenschap ook voor hem een aanmoediging betekent, zowel voor zijn pastoraal werk als voor zijn oecumenische bijdrage in de poging tot toenadering van de christenen van de hele wereld. Het is niet zonder belang op te merken dat de viering bijgewoond werd door Bisschop Paul VANDENBERGHE van Antwerpen.
Patriarchale Goddelijke Liturgie
De gezangen werden voornamelijk verzorgd door het Byzantijns Koor van de Kathedraal o.l.v. Stavros TRIANTAFYLLOU, maar deels ook door het Koor van onze Parochie van de Heilige Apostel Andreas van Gent o.l.v. Paul MOREEL.
De politiediensten van de Stad Brussel telden meer dan 5.000 personen die zich kwamen verenigen in de Heer. De plechtigheid werd met alle luister gevierd…
Z.A. de Oecumenische Patriarch Bartholomeos
In zijn homilie becommentarieerde de Patriarch de «parabel van de Barmhartige Samaritaan», die die dag vanop het Ambon door de Groot Aartsdiaken werd voorgelezen. «Dit verhaal toont ons dat het ons aller plicht is elkaar te beminnen, zonder onderscheid op grond van afkomst, taal, sociale positie of economische situatie. Het leert ons dat elke mens onze broeder is en dat we hem moeten beminnen als onszelf». Vervolgens riep hij de gedachtenis op van de Heilige Johannes Chrysostomos (344-407). Hij toonde aan hoezeer hij «een voorbeeld was van liefde». «Hoe meer iemand tot God komt, hoe meer hij de mensen bemint. Hoe meer zijn zorg voor de andere voortkomt uit een nederig gevoel en een zuiver hart, des te doeltreffender is deze. De goddelijke genade laat de menselijke charisma’s – natuurlijke of verworvene – tot hun recht komen en wekt nieuwe middelen en wegen op om de naaste te dienen».
Receptie en Avondmaal
Nadat de Goddelijke Liturgie deelde de Patriarch persoonlijk het «antidoron» uit, waarbij iedereen de gelegenheid had zijn hand te kussen. Nadien begaf hij zich naar het St. Jan Berchmanscollege waar de vele gelovigen hem niet alleen vergasten op een drankje en hapje, maar ook op een gezellig samenzijn, opgeluisterd door folkloristische gezangen en dansen.
‘s Avonds waren zowat zeshonderd gelovigen samengekomen in het Hotel CONRAD, om er deel te hebben aan het «avondmaal ter ere van de grote gast».
Koninklijk en Europees bezoek
Z.A. de Oecumenische Patriarch Bartholomeos met Z.M. Koning Albert
Op maandag 14 november werd Patriarch BARTHOLOMEOS ontvangen door Zijne Majesteit Koning ALBERT in het Koninklijk Paleis van Brussel. De Patriarch was vergezeld van de Metropolieten FOTIOS van Imbros, KONSTANTINOS van Derka en PANTELEIMON van België en dhr. Konstaninos ANGELOPOULOS. Zijn gezellen mochten echter het persoonlijk onderhoud van de Patriarch met de Koning niet bijwonen. Zijn Alheiligheid bedankte weliswaar namens de hele Orthodoxe Kerk het Belgisch Koninkrijk voor de officiële erkenning. Verder had men het nog over diverse probleemsituaties, alsook over zaken van spirituele aard. Het gesprek duurde nagenoeg 30 minuten.
Nadien werd onze Patriarch ontvangen door de Voorzitter van de Europese Commissie, dhr. Jacques DELORS. Het was de derde maal dat zij elkaar ontmoeten. De eerste maal was in mei 1993 toen de Patriarch ook in Brussel door hem was uitgenodigd. De tweede ontmoeting had plaats in april 1994, toen Patriarch BARTHOLOMEOS uitgenodigd was het Europees Parlement toe te spreken in het halfrond te Straatsburg. Ook ditmaal hadden ze het over de buitengewone bijdrage van de Orthodoxie in het Verenigd Europa. Tot de patriarchale suite was Metropoliet IOANNIS van Pergamon zich komen voegen.
Het Groot Hertogdom Luxemburg
Na een maaltijd aangeboden door Voorzitter DELORS, begaf de patriarchale suite zich richting Groot Hertogdom Luxemburg. Daar was ze te gast van de Rooms-katholieke Kerk aldaar. Eerst had er een grootse «Oecumenische Gebedsviering» plaats in de Rooms-katholieke Kathedraal van de stad. De Patriarch werd er zeer hartelijk ontvangen door Aartsbisschop FRANCK en een menigte gelovigen.
‘s Anderdaags was er een ontbijt op het programma met vertegenwoordigers van de andere christelijke denominaties. De Patriarch werd er ook officieel ontvangen door Groothertog JAN van Luxemburg, Eerste Minister Jacques SANTER (die vanaf 1 januari 1995 Jacques DELORS opvolgt als Voorzitter van de Europese Commissie), terwijl er eveneens een bezoek aan het Europees Gerechtshof op het programma stond.
De «Eenheidsabdij»
Bij zijn terugkeer uit Luxemburg maakte Patriarch BARTHOLOMEOS halte aan het bekende Benediktijnenklooster van Chevetogne. Hij werd er verwelkomd door de Abt Dom Michel VAN PARYS, alsmede door Mgr. André LEONARD, Bisschop van Namen. Voor de gelegenheid waren ook de Abten van omliggende Kloosters uitgenodigd : van Maredsous, Rochefort en Leffe.
De Oecumenische Patriarch en zijn gezelschap woonden er de Vesperdienst bij. Nadien bedankte hij de monniken van Chevetogne voor het «geduldig werk» dat zij uitvoeren ten dienste van de eenheid van de christelijke godsdiensten. «Een belangrijk werk van vrede tussen het Rooms-katholicisme en de Orthodoxie», noemde hij het. Hij herinnerde aan de baanbrekende initiatieven van Dom Lambert BEAUDOUIN, «apostel van de eenheid». Hij onderlijnde eveneens het belang van de ontmoeting, enkele jaren geleden, tussen Paus PAULUS VI en Patriarch ATHENAGORAS. Ook wees hij op de rol die de tweede Keizer van Jeruzalem, Hendrik, Graaf van Vlaanderen en Henegouwen, speelde. Dieper ingaand op de toenadering tussen de Kerken beschreef de Patriarch de betrekkingen tussen de Orthodoxe en de Rooms-katholieke Kerken, die vandaag de dag «broederlijk» genoemd kunnen worden. Hij heeft dan ook het volste vertrouwen in de toekomst om «met de steun van de christenen» de moeilijkheden op de weg naar de eenheid verder uit de weg te ruimen.
«Noms de dieux»
Woensdagochtend werden Oecumenisch Patriarch BARTHOLO-MEOS en zijn gevolg ontvangen door Vice-Eerste Minister Melchior WATHELET, namens de Eerste Minister en als Minister belast met de Erediensten in België. Nogmaals drukte de Patriarch de grote erkentelijkheid van de gehele Orthodoxe Kerk uit voor haar officiële erkenning door de Belgische Overheid.
Daarna begaf hij zich naar de zetel van het Aartsbisdom van België, in de Charbolaan te Brussel, waar hij in de Kerk van de Heilige Marina deelnam aan een T.V.-uitzending van R.T.B.F., «Noms de dieux». De gastheer van deze uitzending – Edmond BLATTCHEN – nodigt maandelijks een grote figuur uit van de religieuze, filosofische, artistieke en culturele wereld voor een gesprek van meer dan 50 minuten. De uitzending bestaat uit 5 hoofdthemata, die door de genodigde zelf bepaald worden. Het is deze laatste immers die de uitzending maakt. Onze Patriarch had het opeenvolgend over de «Drieëne God van de Orthodoxie», de «oecumenische dialoog» ingeluid door de Grote Patriarch ATHENAGORAS en dito Paus PAULUS VI, dan ook over de «theosis», het «hesychasme» en de «filokalie», ook nog over de typerende Byzantijnse «ikonografie» en de relatie met hen die er worden afgebeeld, en tenslotte over de visie van de Orthodoxie voor het «toekomstig millennium». Het gesprek werd reeds uitgezonden op 4 december 1994, maar zou binnen enkele tijd ook uitgezonden worden op «TV5-Europe», die over de hele wereld bekeken wordt.
Bij onze noorderburen
Na een middagmaal aangeboden door de Turkse Ambassadeur in België, vertrokken Patriarch en suite richting Nederland, waar zij verwelkomd werden door de Orthodoxe Gemeenschap in Nederland met aan hun hoofd Bisschop MAXIMOS van Evmenia. De Doxologie werd gezongen in de mooie Byzantijnse Kerk van de Heilige Nikolaos te Rotterdam, in aanwezigheid van een groot aantal gelovigen, bisschoppen, priesters en diakens, alsook van vertegenwoordigers van de andere christelijke Kerken, w.o. Aartsbisschop Antonius GLAZEMAKER, Primaat van de Oud-katholieke Kerk van Utrecht, en Kardinaal Johannes SIMONIS, Primaat van de Rooms-katholieke Kerk in Nederland. Het was Bisschop MAXIMOS van Evmenia die Zijn Alheiligheid, namens de orthodoxen van Nederland mocht toespreken. ‘s Avonds was er een groot avondmaal in het Hotel ATLANTA te Rotterdam.
‘s Anderdaags, op donderdag 17 november, werd de Patriarch ontvangen door Hare Majesteit Koningin BEATRIX van Nederland in het Paleis Huis ten Bosch. Bij deze gelegenheid bood de Patriarch de Vorstin een kostbare ikoon aan van de Alheilige Moeder Gods, geschilderd door monniken van de Heilige Athosberg.
Met enige vertraging arriveerde de Patriarch nadien op de Griekse Ambassade in Nederland, waar ter zijner ere een receptie gehouden werd. Nadien verklaarde hij dat Koningin BEATRIX hem zeer gastvrij onthaald had. «We hebben er drie kwartier heel intensief van gedachten gewisseld over spirituele en religieuze onderwerpen. Ook over de vrede hebben we gesproken». Naast vertegenwoordigers van de religieuze wereld, waren er ook Eerste Minister Wim KOK, de Vice-Voorzitter van de Raad van State, Parlementsleden, maar ook Ambassadeurs en dan vooral van de Oost-Europese landen, die overwegend orthodox zijn.
Na een korte halte aan onze Kerk van de Boodschap te Utrecht, waar vele gelovigen samengekomen waren om Zijn Alheiligheid te begroeten, volgde een officieel bezoek aan de Oud-katholieke Kerk van Utrecht. Aan de Kathedraal van deze Kerk werd hij er zeer hartelijk onthaald door haar primaat, Aartsbisschop Antonius GLAZEMAKER, vele priesters en tal van gelovigen. Het bezoek van onze Oecumenische Patriarch is een tegenbezoek, daar de voorganger van Mgr. GLAZEMAKER eertijds een officieel bezoek bracht aan Patriarch DIMITRIOS, zaliger gedachtenis. Sinds jaren is er een officiële theologische dialoog met de Oud-katholieke Kerk, die vanwege de Orthodoxe Kerk mede-voorgezeten wordt door Metropoliet DAMASKINOS van Zwitserland, die trouwens voor de gelegenheid speciaal van Genève naar Utrecht is gekomen om zich tot het patriarchaal gevolg te voegen. Na een sfeervolle gebedsviering volgde een receptie met muzikaal arrangement, een persoonlijk onderhoud van de Patriarch met Mgr. GLAZEMAKER en een avondmaal aangeboden ter ere van de hoge gast.
«De laatste dag»
Vrijdag 18 november 1994 staat voor de orthodoxen van de Benelux voortaan voor de laatste dag van het officieel bezoek van Zijn Alheiligheid de Oecumenische Patriarch BARTHOLOMEOS aan de drie landen van dit gebied. Oorspronkelijk zou de Patriarch nog het nieuw-opgerichte «Kantoor van de Orthodoxe Kerk bij de Europese Gemeenschap» inzegenen. Dit kon echter niet gebeuren, maar zou nu op 10 januari ingezegend worden door Metropoliet PANTELEIMON. Het doel van het Kantoor is, zoals de Patriarchale en Synodale Tomos stelt : «van de Europese Gemeenschap in te lichten over zaken betreffende de Orthodoxie en omgekeerd, de lokale Orthodoxe Kerken te informeren over themata die de Europese Gemeenschap bezighouden maar bijzonder belang hebben voor de orthodoxe gelovigen. Er is dus geen enkele politieke, noch economische bedoeling op te merken». Het Bureau zal onder de verantwoordelijkheid van het Oecumenisch Patriarchaat het geheel van de Orthodoxe Kerk vertegenwoordigen.
Wat dan wel gebeurde die dag is vooreerst een ontbijt dat de Patriarch gebruikte met vertegenwoordigers van UNIAPAC, een ontmoeting met «Imvrioten» (afkomstig van het eiland Imbros, geboorteëiland van Patriarch BARTHOLOMEOS) en tenslotte een afscheidsmaaltijd in het Hotel Hilton met de priesters en diakens van het Aartsbisdom van België en de leden van het Inrichtend Comité.
Volgde daarop het einde van een roemrijk bezoek. Het aangrijpend ogenblik van het uitwuiven van onze spirituele leider… De orthodoxen van ons land drukten de hoop uit ooit nog eens zo’n zegenrijk bezoek te mogen beleven en natuurlijk onder het patriarchaat van «Bartholomeos».
«Bartholomeos, Alheiligheid en Oecumenisch Patriarch, nog vele jaren»!
Bisschop Athenagoras van Sinope