De viering in Nicea van de 1700e verjaardag van het Eerste Oecumenische Concilie, dat in 325 in die stad werd gehouden, zou de gelegenheid kunnen zijn voor een bijeenkomst die nog nooit eerder heeft plaatsgevonden in de tweeduizendjarige geschiedenis van de Kerk: alle vijf patriarchen van de Pentarchie, de oorspronkelijke patriarchaat van de Kerk, zouden aanwezig kunnen zijn. Dit zou een prachtige demonstratie zijn van de heilige eenheid, universaliteit en continuïteit van de Kerk, en Zijne Heiligheid Oecumenisch Patriarch Bartholomeus streeft ernaar om dit te realiseren.
Op 22 oktober 2025 herhaalde Zijne Heiligheid zijn uitnodiging aan Zijne Gelukzaligheid Patriarch Theophilos van Jeruzalem: “Wij maken van deze gelegenheid gebruik om onze broederlijke uitnodiging te herhalen, die wij reeds schriftelijk hebben gestuurd aan Zijne Gelukzaligheid de Patriarch van Jeruzalem, om op 28 november in Nicea samen de 1700ste verjaardag van de bijeenroeping van het Eerste Oecumenische Concilie te vieren, samen met Zijne Heiligheid Paus Leo XIV van Rome en onze zeer gezegende en geliefde broeders Patriarchen Theodore van Alexandrië en Johannes van Antiochië. Op 30 november zullen we in Phanar ook de heilige nagedachtenis van Sint Andreas de Eerstgeroepene, de stichter van de Kerk van Constantinopel, eren.”
Zijne Heiligheid benadrukte dat “deze historische gebeurtenis, een tastbare manifestatie van de eenheid van het oosterse en westerse christendom – van de vier patriarchen van het Oosten en de patriarch van het Westen, de pentarchie van de patriarchaat – ondenkbaar is zonder de aanwezigheid van de opvolger van Sint-Jakobus, de broer van de Heer. We bidden en hopen op een positieve reactie van onze geliefde broeder, Zijne Gelukzaligheid Patriarch Theophilos, in vervulling van zijn heilige verantwoordelijkheid ‘voor de eenheid van allen’.
De oecumenische patriarch heeft bij verschillende gelegenheden duidelijk gemaakt dat hij deze ontmoeting met paus Leo van Rome beschouwt als een belangrijk onderdeel van de voortdurende dialoog tussen de orthodoxe kerk en de rooms-katholieke kerk. Zijne Heiligheid verklaarde in juli 2025 dat “we al tientallen jaren een authentieke en moedige oecumenische dialoog voeren, met name met onze zusterkerk in Rome. Niet uit strategische overwegingen of zwakte, maar uit gehoorzaamheid aan het gebed van Christus: ‘opdat zij allen één mogen zijn’ (Johannes 17:21). Wat ons verenigt, is veel groter dan wat ons verdeelt.”
Zijne Heiligheid heeft verklaard dat dialoog niet alleen essentieel is tussen verschillende christelijke geloofstradities, maar ook tussen christenen en aanhangers van niet-christelijke religies. Hij legde uit: “Niemand kan ontkennen dat religies, en met name het christelijk geloof, doordrongen zijn van een reeks morele principes en waarden, zoals solidariteit, naastenliefde, vergeving en gerechtigheid, naast vele andere positieve eigenschappen, die samen een sociaal en moreel kader vormen waarin harmonieuze coëxistentie van diversiteit, gemeenschapszin, een gevoel van verbondenheid en een gedeelde identiteit worden bevorderd.”
Om de gemeenschappelijke elementen tussen verschillende religieuze tradities verder te verduidelijken, voegde Zijne Heiligheid toe: “Bovendien bevorderen alle religieuze tradities georganiseerde liefdadigheid en wederzijdse hulp, niet alleen binnen dezelfde religieuze gemeenschap, maar zonder onderscheid aan iedereen in nood. Verschillende vrijwilligersinitiatieven, sociale werkgroepen en georganiseerde inspanningen om sociale bijstand te verlenen, verminderen niet alleen sociale en economische ongelijkheden, maar versterken ook de banden tussen leden van dezelfde of verschillende religieuze groeperingen en bevorderen wederzijds begrip. Ten slotte is het algemeen bekend dat de leer van veel religieuze tradities, ondanks talloze tegenstrijdige voorbeelden, geweld en intolerantie afwijst en tolerantie en wederzijds begrip bevordert.”
De oecumenische patriarch legde de gunstige effecten van dialoog uit: “Wij, de religieuze leiders, hebben de heilige en onschendbare plicht om hetgeen reeds kort is uiteengezet te bevorderen en te versterken, in de eerste plaats door middel van dialoog en onderwijs. Dialoog met anderen neemt angsten en vooroordelen weg en verlicht negatieve sociale spanningen. Evenzo is het onderwijzen van de leden van een religieuze gemeenschap vanaf jonge leeftijd in de begrippen respect en tolerantie de veiligste weg en methode om vooroordelen en fanatisme te verminderen.”
Zijne Heiligheid stelde, ten einde mogelijke misvattingen uit de weg te ruimen, “om elk misverstand of elke verkeerde interpretatie van hetgeen gezegd is te voorkomen, wij nadrukkelijk verklaren dat wederzijds begrip en respect tussen leden van verschillende religieuze gemeenschappen geenszins duiden op religieus syncretisme, wijziging of verwatering van traditionele leerstellingen, zoals vaak wordt beweerd door voorstanders van exclusiviteit en isolationisme. Respect voor de traditie van een ander staat in geen geval gelijk aan verraad aan ons geloof en onze waarheid.”
Zijne Heiligheid benadrukte het belang van dat respect en de volledige verenigbaarheid ervan met ons heilige orthodoxe geloof en verklaarde: “Deze waarheid is door de eeuwen heen met opofferende liefde en onbaatzuchtigheid verdedigd door ons gemartelde OecumenischPatriarchaat, en dat blijft zo. Het Oecumenisch Patriarchaat, dat de oude traditie en het oude geloof volledig respecteert, is bereid om met elke welwillende gesprekspartner in dialoog te treden, uiteraard niet om de principes en waarden van het orthodoxe geloof in te ruilen, maar om de ervaringsgerichte waarheid van het orthodoxe getuigenis over te brengen en met iedereen samen te werken voor de verspreiding van fundamentele mensenrechten, godsdienstvrijheid, gerechtigheid en vrede.”
In die geest zal onze geestelijke vader naar Nicea reizen. Laten we bidden dat de historische bijeenkomst van de vijf patriarchen doorgaat en rijke vruchten afwerpt voor de eenheid en kracht van de Kerk wereldwijd.
